روانشناسی مثبت گرا و کوچینگ

در دنیای امروز، کوچینگ به عنوان یکی از روش‌های مؤثر برای رشد شخصی و حرفه‌ای شناخته می‌شود. از جمله عوامل مهمی که در موفقیت کوچینگ تأثیرگذاری دارد، روانشناسی مثبت گرا (Positive Psychology) است. در این مقاله از فراکوچ، به بررسی تأثیرات روانشناسی مثبتگرا در کوچینگ پرداخته و نحوه‌ی بهره‌برداری از اصول آن برای دستیابی به موفقیت و خوشبختی را بررسی می‌کنیم.

روانشناسی مثبت گرا چیست؟

روانشناسی مثبت گرا (Positive Psychology) یک جریان نسبتاً جدید در حوزه روانشناسی است که تمرکز خود را بر مطالعه نقاط قوت، خشنودی، و امکانات رشد فردی می‌گذارد. در این رویکرد، تلاش‌ها برای بهبود زندگی به وسیله افزایش خوشبختی، امیدواری، و احساس کنترل فردی انجام می‌شود.

در روانشناسی مثبت گرا، توجه از تمرکز بر مشکلات و نقاط ضعف به سمت ارتقاء نقاط قوت و توانمندی‌ها منتقل می‌شود. این رویکرد به فهم عمیق‌تری از عواملی که باعث موفقیت، خلاقیت و رشد انسانی می‌شوند، می‌پردازد و به افراد کمک می‌کند تا زندگی معنادارتری را تجربه کنند.

مقایسه روانشناسی مثبت گرا، کوچینگ و روانشناسی سنتی

برخلاف روانشناسی سنتی که بیشتر بر آسیب شناسی (یعنی اضطراب و افسردگی) تمرکز دارد، هدف از روانشناسی مثبت گرا استفاده از خصوصیات مثبتی که در تحقیقات علمی آشکار شده­اند، برای تقویت زندگی و شادکامی افراد در دراز مدت است.

برای زندگی بهتر ۲ راه پیش روی هر فردی است:

1. جداسازی زندگی از موارد منفی؛
2. تقویت موارد مثبت؛

که در روانشناسی مثبت گرا تمرکز بر مورد دوم است. کوچینگ بر موارد مثبت و آینده نگری نیز تمرکز دارد و کوچ هایی که از اصول روانشناسی مثبت گرا پیروی می‌کنند، به صورت خودجوش تمرکز خود را بر نقاط قوت مراجع در جهت تقویت شادی شخصی روزمره، گذاشته اند.

مقایسه مثبت‌اندیشی و روانشناسی مثبت گرا

مثبت‌اندیشی و روانشناسی مثبت گرا دو مفهوم مرتبط در حوزه روانشناسی هستند، اما دارای تفاوت‌های مهمی نیز هستند. در زیر به توضیح این تفاوت‌ها می‌پردازیم:

مثبت‌اندیشی (Positive Thinking)

مثبت‌اندیشی به معنای داشتن نگرش و افکاری مثبت نسبت به زندگی، موقعیت‌ها و چالش‌ها است. این مفهوم بیشتر به تغییر نگرش و تفکر افراد می‌پردازد تا به معنای یک جریان روانشناسی خاص باشد. مثبت‌اندیشی در واقع یک نهاده عاملی است که افراد با داشتن نگرش مثبت، بهبود خودآگاهی، انگیزه بیشتر، و رفتارهای مثبت‌تر دست می‌یابند. این نگرش بهبودی کیفی در زندگی و تجربه‌های افراد به ارمغان می‌آورد.

روانشناسی مثبت گرا (Positive Psychology)

روانشناسی مثبت گرا به عنوان یک جریان روانشناسی خاص توسط محققان معرفی شده است. این جریان تمرکز خود را بر مطالعه و تحقیق در زمینه عواملی که باعث افزایش خوشبختی، رشد فردی، و بهبود کیفیت زندگی می‌شوند، قرار می‌دهد. هدف اصلی روانشناسی مثبتگرا، توسعه علمی در زمینه امور مثبت انسانی و ترویج عواملی از جمله امیدواری، شکرگزاری، نقاط قوت، و ارتقاء خوشبختی است.

تاریخچه روانشناسی مثبت گرا

سالهای تاثیرگذار در تاریخچه روانشناسی مثبت گرا:

• ۱۹۹۸: مارتین سلیگمن روانشناسی مثبت گرا را به عنوان موضوع دوره ریاست خود در انجمن علمی روانشناسی آمریکا انتخاب کرد، روانشناسی مثبت گرا در سال ۱۹۹۸ به عنوان یک موضوع جدید در روانشناسی مطرح شد.
• ۲۰۰۲: برگزاری اولین کنفرانس بین المللی روانشناسی مثبت گرا
• ۲۰۰۶: تبدیل درس روانشناسی مثبت گرا هاروارد به محبوب ترین کلاس دانشگاه
• ۲۰۰۹: برگزاری اولین کنگره جهانی روانشناسی مثبت گرا در فیلادلفیا و سخنرانی‌های سلیگمن و فیلیپ زیمباردو در آن

روانشناسی مثبت گرا با مشارکت بسیاری از محققان، نویسندگان، و روانشناسان شناخته شده است. در زیر چند نمونه از چهره‌های مهم در این حوزه معرفی شده است:

1. مارتین اِپْ سلیگمن
   

   “مارتین اِپْ سلیگمن” یکی از پیشگامان روانشناسی مثبت گرا است و به عنوان “پدر روانشناسی مثبتگرا” شناخته می‌شود. وی به توسعه مفاهیم اصولی این جریان و ترویج تمرکز بر نقاط قوت و خشنودی در زندگی افراد پرداخته است.

2. مارتین سلیغمن
   

   “مارتین سلیغمن” نیز به عنوان یکی از نویسندگان و پژوهشگران برجسته در حوزه روانشناسی مثبتگرا معروف است. وی در کتاب‌ها و مقالات خود به تبیین تاثیر انگیزه و خوشبختی بر رشد فردی پرداخته است.

3. کارول دویک
   

   “کارول دویک” یکی از پژوهشگران معروف در زمینه تجربیات شکرگزاری و مثبت‌اندیشی است. او با تحقیقات خود نشان داده که تمرین‌های شکرگزاری و توجه به لحظه‌های موجود می‌تواند بهبود خوشبختی و رفاه روانی افراد را به همراه داشته باشد.

4. باربارا فردی
   

   “باربارا فردی” یکی از پژوهشگران برجسته در حوزه روانشناسی مثبتگرا است که به تبیین اهمیت روابط انسانی و تأثیرات آن‌ها بر خوشبختی و رشد فردی می‌پردازد. او به ارتباطات مثبت و تاثیرات آن‌ها در بهبود کیفیت زندگی افراد توجه دارد.

اصول اساسی روانشناسی مثبتگرا

روانشناسی مثبت گرا بر اصول و ارزش‌هایی تأسیس شده است که به فرد کمک می‌کنند تا زندگی مثبت‌تری را تجربه کند و به بهبود کیفیت زندگی و رشد فردی دست یابد. در زیر به برخی اصول اساسی روانشناسی مثبتگرا اشاره می‌کنیم:

1. پرهیز از منفی‌گرایی
   

   یکی از اصول اساسی روانشناسی مثبت گرا، پرهیز از منفی‌گرایی و تمرکز بر جنبه‌های مثبت زندگی است. این رویکرد به افراد می‌آموزد که نگرشی مثبت نسبت به موقعیت‌ها و رخدادها داشته باشند و تلاش کنند تا از تجربیات مثبت خود بهره‌برداری کنند.

2. تقویت نقاط قوت
   

   در روانشناسی مثبتگرا، توجه به نقاط قوت و توانمندی‌های فرد مورد تأکید قرار دارد. این اصول بر این اعتقاد استوار است که ارتقاء نقاط قوت فرد، می‌تواند منجر به موفقیت و رشد او شود.

3. تجربه‌ی شکرگزاری
   

   یکی از مفاهیم اساسی روانشناسی مثبت گرا، تجربه‌ی شکرگزاری و قدردانی از جنبه‌های مثبت زندگی است. این تمرکز به فرد کمک می‌کند تا به وجود آوردن لحظات شادی و معنا در زندگی خود اهمیت دهد.

4. توجه به حالت ذهنی مثبت
   

   روانشناسی مثبتگرا تأکید دارد که حالت ذهنی و نگرش فرد به زندگی می‌تواند تأثیر مهمی بر روی خوشبختی و موفقیت او داشته باشد. این اصول به فرد کمک می‌کنند تا به نگرش‌های مثبت‌تری نسبت به زندگی و موقعیت‌ها دست پیدا کند.

5. توسعه امیدواری
   

   امیدواری به عنوان یکی از عوامل اساسی در روانشناسی مثبت گرا مطرح می‌شود. این اصول به فرد کمک می‌کنند تا در مواجهه با مشکلات و چالش‌ها، امید و انگیزه را حفظ کند و به سوی راه‌حل‌ها حرکت کند.

معرفی مدل های مثبت اندیشی

مدل‌های مثبت‌اندیشی، چارچوب‌ها و نظریه‌هایی هستند که به ترویج افکار و نگرش‌های مثبت در زندگی افراد و تقویت خوشبختی، رشد فردی، و کیفیت زندگی می‌پردازند. در زیر، چند نمونه از مدل‌های مثبت‌اندیشی معروف را معرفی می‌کنیم:

 

مدل پرما (PERMA) – نویسنده: مارتین اِپْ سلیگمن

مدل پرما که پنج عنصر “Positive Emotions”، “Engagement”, “Relationships”, “Meaning” و “Accomplishment” را شامل می‌شود، به تاکید بر ایجاد احساسات مثبت، مشغولیت، روابط مثبت، معنا و دستاوردها در زندگی افراد می‌پردازد.

مدل (ABCDE) – نویسنده: مارتین سلیغمن

مدل ABCDE به اختصار از واژه‌های “Adversity”، “Belief”, “Consequence”, “Disputation” و “Energization” تشکیل شده است. این مدل به تغییر نگرش‌ها و افکار منفی در مواجهه با مشکلات و چالش‌ها پرداخته و تلاش دارد تا از طریق تحلیل و تغییر باورها و نگرش‌های منفی، بهبود خوشبختی و رضایت را ایجاد کند.

مدل اوپن (OPEN) – نویسندگان: فردریکسن و گانیت

مدل اوپن که از حروف اول واژه‌های “Objective”، “Pessimism”, “Energy” و “Negative Emotions” تشکیل شده است، به ارتقاء انگیزش و افزایش نگرش‌ها و افکار مثبت در زندگی افراد می‌پردازد. این مدل به افزایش انرژی مثبت، کاهش احساسات منفی، و توجه به هدف‌ها و اهداف زندگی توجه دارد.

مدل امیدواری – نویسنده: چارلز اِپْ سنایدر

مدل امیدواری به تقویت احساس امیدواری و تغییر نگرش‌های منفی به نگرش‌های مثبت در مواجهه با چالش‌ها و مشکلات می‌پردازد. این مدل به افزایش ایجاد احساس امید، تفکر مثبت و توانایی‌های فرد در مواجهه با موقعیت‌های دشوار می‌پردازد.

نکته: این مدل‌ها تنها نمونه‌ای از چارچوب‌ها و نظریه‌های مثبت‌اندیشی هستند که در حوزه روانشناسی مثبتگرا به کار می‌روند. هر یک از این مدل‌ها تأکید خاصی بر جنبه‌های مختلف مثبت‌اندیشی دارند و می‌توانند به افراد کمک کنند تا نگرش‌ها و رفتارهای مثبت‌تری در زندگی خود ایجاد کنند.

ارتباط روانشناسی مثبت گرا و کوچینگ

کوچینگ چگونه با رویکرد روانشناسی مثبت به مراجعین خود کمک می کند؟

کوچینگ همراه با روانشناسی مثبت است. مراجعین برای طیف گسترده و متنوعی از موضوعات به دنبال کوچ هستند اما در بطن همه این موارد تمایلی عمومی برای افزایش احساس کلی شادی و خوشحالی در آن ها وجود دارد. روانشناسی مثبت گرا، زمینه های تجربی مهم استراتژی هایی که به کوچ در تحقق اهداف مراجعین خود کمک می کنند را فراهم می آورد.

در ابتدا هر فردی باید سؤالات زیر را از خودش بپرسد:

• چه چیزی به شما معنا می دهد؟
• چه چیزی به شما لذت می دهد؟
• چه چیزی نقطه قوت شما به شمار می رود؟

جواب سؤال اول: اولین جایی که باید به دنبال کشف معنا باشید، تعریف ارزش های شماست. این اصول و ارزش ها، یک راهنما برای شما هستند که رفتار و احکام شما را شکل می دهند. چه چیزهایی برای شما مهم هستند؟ به چه چیزهایی اهمیت می دهید؟ چه چیزی باعث بروز حس مشارکت شما می شود؟

جواب سؤال دوم: شما از چه چیزی لذت می برید؟ ضرورتی نیست که این موارد مرتبط با کار باشند؛ می توانید سرگرمی ها، علایق و هر چیز دیگری که موجب خوشحالی و حس رضایت شما می شود را ذکر کنید.

جواب سؤال سوم: دارای چه نقاط قوتی به طور طبیعی هستید؟ در چه کاری مهارت دارید؟ کدام حس یا توانایی ذهنی خود را نقطه قوت می دانید؟

جدول زیر به عنوان مثال ارائه شده است:

 در قدم بعدی باید حوزه های هم پوشانی شده در این ۳ بخش را پیدا کنید. ممکن است در ابتدا هم پوشانی ها آشکار و واضح نباشد و زمان پردازش زیادی را از شما بگیرد.

این روند می تواند در تصمیم گیری های مهم در تمام زمینه های زندگی به ما کمک کند؛ حتی مثل انتخاب کلاس. هنگامی که از زندگی معنادار صحبت می کنیم، اغلب از داشتن حس هدف صحبت می شود؛ اما چیزی که گاهی اوقات در تشخیص آن ناکام می شویم این است که یافتن این حسِ هدف بیشتر از تعیین هدف دشوار است. رسیدن به اهداف تضمین نمی کند که ما یک فرد هدفمند و پیشرو هستیم. برای تجربه احساس هدف، اهدافی که تعیین می کنیم باید ذاتاً معنادار باشد. هدف همان چیزی است که مراجع می خواهد به آن برسد.

 چگونگی کاربرد روانشناسی مثبت گرا در کوچینگ

در یک رابطه کوچینگ، ممکن است در بسیاری از جلسات با یک هدف کار کنید. از مراجع بپرسید که اولویت او در همان لحظه دقیقا چیست. از او بپرسید دقیقاً چه چیزی می خواهد. بهتر است که اهداف را به جای موارد منفی (مثل کاهش تعداد خطاها) به سمت اهداف مثبت (مثل تعداد پاس های ارسالی منجر به گل) سوق دهید. تعیین اهداف مثبت به مراجع کمک می کند تا به جای شکست، بر روی موفقیت متمرکز شود. برای تبدیل هدف منفی به هدف مثبت از مراجع خود بپرسید: چه کاری باید انجام دهید؟ اهداف مشخص و معینی را ایجاد کنید که به زندگی شما معنا می دهد. آیا این دقیقا همان هدفی است که شما می خواهید؟ برای افزایش آگاهی شخصی، باید بپرسید که ارزش های اصلی ما که بیانگر خود واقعی ما هستند، کدام‌اند. برای تمرین، از مراجع خود بخواهید کلماتی را که در جدول زیر آمده است و برای او ارزش به شمار می رود را انتخاب کند:

 در مرحله بعد، از مراجع بخواهید که ۵ گروه بندی را با مقادیر مشابه ایجاد کند. به عنوان مثال، می توان شادی، خوش بینی و سرگرمی را در کنار هم قرار داد. اکنون از مراجع بخواهید که در هر گروه یک کلمه را انتخاب کند که نشانگر برچسب برای کل گروه باشد. همچنین، از او بخواهید برای هر برچسب یک فعل را انتخاب کند. در آخر باید به ترتیب اولویت ارزش های اصلی خود را بنویسد.

برای مثال:‌ زندگی با ارزش های شخصی زندگی کاملاً سالم و با هدف است.

شما دارای چه نقاط قوتی به طور طبیعی هستید؟ اغلب اوقات این یک سؤال بسیار دشوار است که باید به آن پاسخ دهید. سلیگمن در کتاب خود توضیح می دهد که نقاط قوت یک سری صفات اخلاقی هستند. «بیسواس دیانر» در خصوص چگونگی شناسایی نقاط قوت مراجع، دقت در موارد زیر را پیشنهاد می کند:

او بیان می کند که انرژی از ویژگی های بارز و آشکار نقاط قوت است. یک سؤال کنجکاوانه، بیشتر می تواند مراجع شما را به سمت هدف خود سوق دهد. در ادامه، به بررسی مواردی می پردازیم که در روانشناسی مثبت گرا حائز اهمیت هستند:

قدردانی

قدردانی احساسی است که فرد در برابر آنچه به او حس مثبتی القا کرده است، دارد. قدردانی به عنوان یکی از جنبه های روانشناسی مثبت، توجه زیادی را به خود جلب کرده است. مطالعات نشان داده است که با قدردانی می توان زندگی خود را ارتقاء داد. علاوه بر این، فکر به قدردانی و انجام آن برای دیگران با افزایش سطح انرژی، خوش بینی و همدلی همراه است. از این رو، می توان قدردانی را ستون اصلی روانشناسی مثبت دانست.

با مراجع خود کار کنید و از او بخواهید روزانه زمانی را (حتی به مدت پنج دقیقه) برای تأمل در مورد آنچه که در طول روز انجام می شود، فکر کند. همچنین، برترین محققان این حوزه، یعنی سلیگمن و جاناتان هایدت، بر این عقیده هستند که رشته هایی که ترکیبی از ورزش و مراقبه هستند، بهبود چشم گیری در بهزیستی ذهنی دارند و آن ها را توصیه می کنند.

در این مقوله، برای سنجش خود در مقابل سؤالاتی که در ادامه آمده است عدد ۱ تا ۷ را بگذارید:

سؤالات:

1. در اکثر اوقات رویکرد زندگی من نزدیک به ایده آل است.
2. شرایط زندگی من عالی است.
3. از زندگی خود راضی هستم.
4. تاکنون چیزهایی را که می‌خواهم در زندگی به دست آورده ام.
5. اگر می توانستم به گذشته برگردم تقریباً هیچ چیز را تغییر نمی دادم.

 عددی بین ۱ تا ۷ را انتخاب کنید تا میزان توافق خود با هر جمله را بیان کنید. باید بدانید که داشتن مقیاس برای رضایت از زندگی به شما احساس خوشبختی کاملی می بخشد. بخش هایی از زندگی ما که به خوبی کار می کند و بخش هایی که نیاز به بهبود دارند، در عددهای اختصاصی قابل بیان است.

 چرخه زندگی

چرخه زندگی تعدادی دایره متحدالمرکز با شماره ۱ تا ۱۰ است. برای هر بخش از چرخه فکر کنید که چه احساسات مثبتی در زندگی وجود دارد. عدد ۱ بیانگر عدم وجود احساسات مثبت و عدد ۱۰ کاملاً مثبت است. پس عددی را انتخاب کنید که برای هر بخش از زندگی شما صدق می کند. مثلا برای یک مراجع اعداد زیر وجود دارد:

با توجه به جدول بالا شما می توانید در یک نگاه متوجه شوید که مراجع نسبت به سلامتی، ازدواج، محیط فیزیکی و خانه، جامعه درگیر و معنویت نسبتاً خوشحال است؛ اما در مقابل او سرگرمی نداشته و زمان زیادی را با دوستانش نمی گذراند. شغل او رضایت قابل قبولی را به او نداده و امور مالی برای او یک مشکل است. او از زندگی خانوادگی اش نسبتاً خوشحال است اما اگر از او سؤال کنید، خواهید دانست که دلش تفریحات بیشتری را می خواهد. پس شما خواهید فهمید که چه بخش هایی از زندگی مراجع خود در فرآیند کوچینگ نیاز به تزریق احساسات مثبت دارد. مراجع می تواند با تسلط بر بخشی از زندگی، فرآیند چرخه زندگی خود را مجدداً انجام دهد.

معرفی کتاب برای روانشناسی مثبت گرا

 

کتاب “کوچینگ چیست”، نوشتهٔ یاسر متحدین؛

یک منبع ارزشمند برای شناخت و درک مفهوم کوچینگ است. این کتاب به شما کمک می‌کند تا با اصول و فلسفه کوچینگ آشنا شوید و به عنوان یک راهنمای عملی برای شروع کار به عنوان یک کوچ فعالیت کنید.

در این کتاب، یاسر متحدین به طور جامع به توضیح مفاهیم و ابزارهای کوچینگ می‌پردازد. او توضیح می‌دهد که کوچینگ چگونه می‌تواند در رشد شخصی و حرفه‌ای شما تأثیرگذار باشد و چگونه می‌توانید با استفاده از تکنیک‌ها و روش‌های کوچینگ به دیگران کمک کنید.

 

 

کتاب روانشناسی مثبت: نظریه و عمل، نوشته مارتین اِپْ سلیگمن؛

این کتاب یکی از اثرهای کلاسیک در حوزه روانشناسی مثبتگرا است که توسط “مارتین اِپْ سلیگمن”، یکی از پیشگامان این جریان، نوشته شده است. در این کتاب، سلیگمن به تبیین اصول و مفاهیم مثبت‌اندیشی می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه با تغییر نگرش‌ها و رفتارها، می‌توان زندگی مثبت‌تری را تجربه کرد. این کتاب علاوه بر توضیح اصول، تمرین‌های کاربردی و مطالب عملی نیز ارائه می‌کند.

 

 

کتاب پروژه هدف: شادی، نوشته گرتشن روبین؛

کتاب “هدف: شادی” اثری از گرتشن روبین است که به شیوه‌ای ساده و قابل فهم، به اصول روانشناسی مثبتگرا و راه‌های افزایش خوشبختی و رضایت در زندگی پرداخته است. این کتاب به شما نشان می‌دهد چگونه می‌توان با تغییر نگرش به زندگی، به رشد فردی و بهبود کیفیت زندگی دست پیدا کرد.

نتیجه گیری

با وجود اینکه کوچینگ یک مهارت و تخصص مستقل در نظر گرفته می شود، از آنجا که روانشناسی مثبت گرا نیز همچون کوچینگ بر جنبه های مثبت انسان بنا نهاده شده است، نمی توان از تاثیر آن بر کوچینگ چشم پوشی کرد. کوچینگ یک فرآیند عملی و مبتنی بر شواهد است. روانشناسی مثبت گرا یک تعبیر عالی برای کوچینگ است که در آن مراجع به سمت موفقیت، آگاهی از نقاط قوت و غلبه بر موانع با حفظ رویکرد مثبت سوق داده می شود.

فراکوچ نیز کوچینگ را در سطح بین‌المللی در حوزه‌های مختلف زندگی شخصی و شغلی هر فرد ارائه می‌دهد تا به شما در ایجاد یک تغییر پایدار کمک کند. ما معتقدیم که موارد زیادی برای تغییر وجود دارد. فراکوچ کمک به شما کمک می‌کند تا مراحلی را که باید برای تغییر مسیر زندگی خود طی کنید را به‌وضوح ببینید و نسبت به آینده احساس خوش‌بینی و هیجان داشته باشید. زندگی برای پشیمانی بسیار کوتاه است.

با تشکر از شما که وقت خودتان را برای مطالعه این مقاله صرف نمودید. اگر نیاز به مشاوره و راهنمایی در خصوص دوره های آموزش کوچینگ فراکوچ را دارید، می‌توانید با مشاوران تیم فراکوچ در میان بگذارید.