یادگیری یکی از مهارت هایی است که همه ما در زندگی با آن مواجه هستیم، اما گاهی ممکن است به نظر برسد که مهارتی پیچیده و دشوار است. در حقیقت، یادگیری می‌تواند بسیار ساده و حتی جذاب باشد، به شرطی که روش‌های صحیح آن را بدانیم. در این مقاله، قصد داریم با یکدیگر به بررسی راهکارها و تکنیک‌هایی بپردازیم که مهارت یادگیری را آسان‌تر و دلپذیرتر می‌سازند. از روش‌های کوچک ولی کاربردی گرفته تا ابزارهایی که می‌توانند در این مسیر به ما یاری رسانند. اگر به یادگیری علاقه‌مند هستید و می‌خواهید از آن لذت ببرید، با ما همراه باشید.

منظور از یادگیری چیست؟

یادگیری فرایندی که منجربه کسب دانش، آگاهی، مهارت آموزی، تغییر رفتار و حتی باورها و نگرش در فرد می شود. این فرایند از طریق یک یا چند مورد از حواس پنجگانه اتفاق می افتد. افراد از طریق مطالعه کردن، دیدن فیلم، محتواهای الکترونیکی و دیجیتال و یا شرکت در دوره های آموزش حضوری یا آنلاین، حتی گاهی به صورت ناخود آگاه در مکالمات عادی با دیگران می توانند یادگیری داشته باشند.

بنابراین، روش‌های مختلفی برای یادگیری وجود دارد. برخی افراد از طریق تعامل و حضور در محیط‌های متنوع و انجام فعالیت‌های گوناگون یاد می‌گیرند، در حالی که دیگران با مطالعه در تنهایی و بررسی کتاب‌ها و منابع مختلف، دانش خود را افزایش می‌دهند. همچنین، برخی افراد ترجیح می‌دهند از طریق آموزش مستقیم یا غیرمستقیم توسط مربیان و مدرسان، درباره موضوعات خاص آگاهی پیدا کنند. یادگیری از طریق مشاهده و تقلید از رفتار و روش‌های دیگران یا توجه به الگوها نیز متداول است. به طور کلی، یادگیری به معنای دریافت و درک مفاهیم جدید به منظور به‌کارگیری آن‌ها برای تقویت توانمندی‌ها و دستیابی به اهداف یا حل مسائل است.

چرا مهارت های یادگیری مهم است؟

مهارت یادگیری رفتاری است که در شرایط و سنین مختلف به شکل های متفاوتی اتفاق می افتد. بطور مثال گاهی به شیوه ی رسمی و در محیط های آموزشی و گاهی بطور غیر رسمی و سنتی، از طریق مشاهده و تجربه و حتی گفتگو صورت می گیرد. در واقع انسان از بدو تولد و حتی پیش تر از آن در دوران جنینی هم در حال دریافت اطلاعات است. بدیهی است جمع آوری این اطلاعات چه به صورت آگاهانه و یا ناآگاهانه در یادگیری او موثر هستند. این یادگیری ها در کل منجربه کسب تجربه، کاهش اشتباه و خطا و در نتیجه افزایش تصمیمات درست و موفقیت فرد می شود. در ادامه به بعضی از دلایل اهمیت یادگیری در زندگی انسان اشاره می کنیم:

• یادگیری صحیح منجربه صرف انرژی کمتر و سرعت بیشتر در انجام کارها می شود؛
• یادگیری سبب تطبیق ما با شرایط جدید یا تغییرات شده و سازگاری ما را برای زندگی بهتر را فراهم می سازد؛
• یادگیری در هر سن و مقطعی سبب اخذ تصمیمات بهتر و کسب موفقیت و پیشرفت می شود؛
• با یادگیری صحیح فرصت انجام کارهای بیشتری را به شکلی مطلوب تر خواهیم داشت؛
• یادگیری فرصت کسب مهارت های بیشتر را به ما خواهد داد؛
• با یادگیری صحیح می‌توانیم ارتباط بین موضوعات مختلف را به خوبی درک کرده و مسائل و چالش های خود را حل کنیم؛
• یادگیری بیشتر سبب تقویت خلاقیت و توانایی فرد در بهبود عملکردش خواهد شد؛
• یادگیری صحیح و سریع سبب افزایش اعتماد به نفس در انجام کارها خواهد شد؛
• یادگیری، فرصت تحلیل و ارزیابی اطلاعات و شرایط را فراهم می آورد؛
• یادگیری سبب ایجاد انگیزه و در نتیجه بهبود سلامت فکری، روانی و جسمی فرد می شود؛
• و…

انواع سبک یادگیری چیست؟

 بنظر می رسد تفاوت های انسانی منجر به تفاوت در یادگیری شده است. از این رو می‌توان برای یادگیری هر فرد، سبکی منحصر به فردی را شناخت که می‌تواند در موفقیت او و یادگیری موثرترش ارزش و کارایی فراوانی داشته باشد. هر فرد می‌تواند بسته به خصوصیات شخصیتی خود از یک یا چند سبک یادگیری استفاده نماید:

تقسیم بندی دیگری از انواع یادگیری

۵ تکنیک برای یادگیری آسان

با توجه به شرایط یادگیری موثر و سبک های یادگیری که بالاتر به آن ها شاره شد، می توان گفت که برای اینکه یادگیری آسان و موثر اتفاق بیوفتد، می بایست موضوعات مختلفی را مورد بررسی قرار داد، که هرچه شرایط بیشتری در این زمینه فراهم گردد، سطح کیفیت و ماندگاری و اثربخشی یادگیری در رشد فرد و بهبود عملکرد و زندگی اش بیشتر خواهد شد. بطور مثال:

• توجه به شناخت و سبک های یادگیری خود؛
• لزوم اهمیت هدف و انگیزه یادگیری؛
• فراهم بودن محیط و شرایط روحی و روانی و جسمی فرد؛
• موضوع یادگیری؛
• زمان یادگیری؛
• نوع آموزش و استفاده از وسایل کمک آموزشی مطابق با موضوع و سبک های متفاوت یادگیری؛
• شیوه آموزشی؛
• شخصیت، نگرش و حتی توجه به زبان بدن آموزش دهنده؛
• میزان تسلط آموزش دهنده به مطالب؛

در ادامه به بیان پنج تکنیک موثر و اثبات شده برای یادگیری آسان خواهیم پرداخت:

۱) یک گردش تصویری انجام دهید!

اصالا وقتی کتـابی را صفحه به صفحـه میخوانـیم و جلـو میرویم. سـعی میکـنیم قبل از رفتـن بـه صفحـه بعـدی مطمئـن شـوم کـه مطالب صفحـە فعلـی را کامل یاد گرفتـه ایم. به نظـر منطقـی می آید. اما اینطور نیسـت!
به جـای روش قبـل، وقتـی می خواهیـد فصلـی را شـروع کنیـد، در ابتـدا یـک مرور روی فصـل جدیـد انجـام دهیـد. فصـل را اسـکن کنیـد. بـه گـردش تصویـری همـە تصاویـر، توضیحـات زیر تصاویـر، نمودارها و همچنیـن عناوین بخش ها، کلمـات پررنـگ نوشته شـده، خلاصـە بخش هـا و حتـی سـؤالات پایـان فصـل نگاهـی کوتـاه بیندازیـد.

ایـن کار منطقـی به نظر نمی آید چون هنوز فصل را خـوب مطالعه نکرده اید. ولی ظاهـرا بـا ایـن کار بـه مغزتـان می گوییـد چـه چیزهایـی مطالعـه خواهد شـد. مانند این اسـت کـه پیش نمایشـی از یـک فیلـم را مشـاهده کنیـد یـا اینکـه قبل از شـروع سـفر نگاهـی بـه نقشـه بیندازیـد. از میزان تأثیـر این یکی دو دقیقه وقت گذاشـتن بـرای نگاهـی کوتـاه بـه مطالب قبـل از مطالعه بـر بهتر سازماندهی شـدن مطالب در ذهنتـان تعجـب خواهیـد کـرد.

حتـی اگر کتـاب را با وسـیلۀ الکترونیکی مثل لپتـاپ یـا موبایـل بخوانیـد، بازهم این روش مؤثر خواهـد بود. فقط صفحۀ اول فصـل را یادداشـت کنیـد کـه بعـد از نگاه کوتاه، سـریع به اول فصـل برگردید.
برای بهتر درک کردن این کار یک کمد را تصور کنید. گردش تصویری، آویزهایی در اختیـار شـما قـرار میدهـد تـا بـا آنها بتوانیـد اطلاعات را سـازماندهی کنید. اگـر آویـز نباشـد، همـۀ لباس ها کف کمـد روی هم می افتند که ظاهری شـلخته و نامنظم دارد. (برگرفته از کتاب یادگیـریِ یادگیـری)

۲) 

چگونه آموزش به یادگیری آسان و موثر کمک خواهد کرد؟

همانطور که در یادگیری آسان نیز به آن اشاره کردیم مبحث یادگیری یک سر دیگر هم دارد و آن آموزش است. همانطور که یادگیری مهارتی است که باید آموخته و بکار گرفته شود، آموزش هم یک مهارت است که باید فراگرفته شود. در واقع اگر آموزش به خوبی صورت گیرد (که مسئولیت آن بر عهده مربی یا آموزش دهنده است) می‌توانیم سراغ مهارت یادگیری در فرد یادگیرنده برویم و با رعایت اصولی که گفته شد آموزش های دریافت شده را به یادگیری آسان و موثر و بدل نماییم.

از این رو ممکن است آموزش به خوبی انجام گیرد ولی فرد یادگیرنده مسئولیت خود را در قابل رعایت اصول یادگیری موثر بر عهده نگیرد ویا تلاش و تعهد لازم را نداشته باشد، در نتیجه آموزش برای این فرد بی اثر و بی‌نتیجه خواهد بود.

بنابراین برای اینکه یادگیری موثر اتفاق بیفتد می بایست سه اصل کلی زیر در وضعیت مطلوب و قابل قبولی مدنظر قرار گیرد:

1. توجه به شرایط آموزش و آموزش دهنده؛
2. توجه به شرایط یادگیری و یادگیرنده؛
3. توجه به موضوع و منابع مرتبط با آموزش و یادگیری، که ارتباط بین این دو را شکل می دهد.

یادگیری یک مهارت است یا توانایی؟

پاسخ به این سوال می‌تواند در یک صورت مهم باشد و آن هم این که انگیزه بگیرید، امیدوار شوید و اقدام به یادگیری چیزی جدید کنید و یا به زندگی خود به همین منوال ادامه داده و تلاش نکنید!

بله درست است که بگوییم مهارت یادگیری اکتسابی است یعنی نیاز به تمرین و تکرار و ممارست دارد. و البته نکته جالب توجه اینجاست که هر مهارتی پس از مدتی تبدیل به توانایی می شود. افراد برای کسب مهارت در یک رویه یا عادت جدید، تنها به قصد کسب توانمندی در آن مهارت و بهره برداری آسان تر از آن اقدام می کنند. پس توانمندی جزو لاینفک و جدانشدنی مهارت پروری است.  و به بیان دیگر کسب مهارت نتیجه ای جز توانمندی برای فرد نخواهد داشت و این توانمندی اوست که منجربه اقدامات موثر تر و پیشرفت خواهد شد.

بنابراین یادگیری یک مهارت است که ممکن است ذاتی در فرد باشد و البته که می تواند این مهارت را کسب نماید و به یک توانمندی در خود بدل نماید و آن گاه هر آنچه را می خواهد می تواند یادگرفته و بکار گیرد.

نکات مهم برای تقویت مهارت یادگیری

ممکن است برای خیلی از ما انسان ها پاسخ به این سوال مهم باشد که چگونه می‌توانیم یادگیرنده بهتری باشیم تا به اهدافی که در بالا اشاره کردیم دست یابیم و از مزایای یادگیری در بهبود زندگی خود بهره مند گردیم؟ در حالت کلی توجه به این نکته مهم است که هر مهارتی پس از آموختن و درک درست، نیاز به تمرین و تکرار دارد. یادگیری هم مثل عضله ای است که باید با تمرین و تکرار ساخته شود و هرچه بیشتر از این عضله استفاده کنیم کارایی اش بهتر می شود. تقویت مهارت یادگیری نیازمند برنامه ریزی و نظم و تعهد است. در ادامه به سایر راهکارها برای تقویت این مهارت مهم در زندگی اشاره می کنیم:

• اهداف اسمارت شده برای خود در نظر بگیریم تا لازم باشد در جهت تحقق آن ها مهارت های جدیدی یادبگیریم ویا مهارت های قبلی خود را تقویت کرده و بکار بگیریم. یادمان باشد که بکار گیری آموخته ها و دانش هم نوعی یادگیری بحساب می آید.
• خلاق و کنجکاو باشیم. به دنبال تجربیات جدید باشیم، چراکه از طریق تجربه فرصت یادگیری را بیشتر خواهیم داشت.
• در محیط های مختلف و با افراد با سنین و موقعیت های مختلف قرار بگیریم و تلاش کنیم ابتدا مشاهده‌گر و سپس یادگیرنده باشیم. هر فردی می‌تواند چیزی به ما یاد بدهد ویا چیزی به ما یادواری کند که ممکن است آن را از یاد برده باشیم. حتی یک کودک ویا یک فرد سالمند هم می تواند مربی خوبی برای یادگیری ما باشد.
• از روش های مختلف یادگیری بهره ببریم. مثل مطالعه یا شنیدن پادکست و یا تماشای فیلم و حضور در سمینارهای مختلف. حتی دیدن یک فیلم خوب در سینما یا یک تئاتر هم می تواند چیزی را به ما یاد بدهد که بسیار به آن نیاز داریم.
• ظرف و ظرفیت خود را برای یادگیری گسترش دهیم و هر لحظه آماده دریافت باشیم. به دنبال شنیدن حرف خوب و یادگیری از منش، رفتار و روش خوب دیگران باشیم.
• در یادگیری بهتر است اکثر حواس خود را درگیر کنیم تا به درک بهتر و عمیق تری از موضوعات دست یابیم. چیزی که به درستی درک شود به راحتی پذیرفته و بکار گرفته می شود.
• از تکرار و تمرین منظم غافل نباشیم و هر مطلب جدید را در دوره های زمانی خاص بیاد بیاوریم وبکار بگیریم. مطلبی که آموخته شود ولی بکار گرفته نشود بی فایده خواهد بود.
• از فناوری های روز دنیا برای آموزش و یادگیری استفاده کنیم. از وسایل کمک آموزشی صوت و تصویر می‌توان برای یادگیری موثرتر و درگیری نیم کره سمت چپ و راست مغز در زمان یادگیری بهره برد.
• گفتگو و بحث و تبادل نظر پیرامون موضوعات آموخته شده نیز بسیار در روند یادگیری موثر است.
• بررسی مثال های تصدیق و نقد موضوع به درک و یادگیری عمیق کمک خواهند کرد.
• مدیریت زمان و انرژی در یادگیری مهم است. زمان هایی را برای یادگیری در نظر بگیریم که انرژی بهتر و فرصت مناسب تری داشته باشیم. فواصل زمانی برای استراحت و تجدید قوا بسیار حائز اهمیت است.
• خواب کافی داشته باشیم تا تمرکز خود را در زمان یادگیری حفظ کنیم.
• تمرکز در زمان یادگیری و حذف عوامل حواس پرتی مثل حضور دیگران و یا سرو صدا را فراموش نکنیم.
• تغذیه مناسب برای افزایش سطح هوشیاری مغز و تامین انرژی مورد نیاز بدن لازم و ضروری است و بهتر است مواد غذایی مناسب را در طول روز انتخاب تا از خواب آلودگی و کسالت پیش گیری کنیم.
• ورزش و توجه به سلامت جسم در یادگیری، اثر اجتناب ناپذیری دارد. ذهن سالم در بدن سالم است. کسی که درد دارد مسلما نمی تواند تمرکز نماید و یادگیری اش با اختلال مواجه خواهد شد.
• استرس و افکار مزاحم را از خود دور کنیم. یادداشت برداری در زمان یادگیری می‌تواند به این امر کمک نماید. موضوعاتی که به ذهن می رسد را یادداشت نموده و در زمان مناسب به آن ها پرداخته شود .

در کل، پیش از یادگیری هر مطلبی بدانیم چه چیزی را و به چه علت قصد داریم یادبگیریم و روش ها، شرایط و منابع در اختیار خود را فراهم آوریم. با کمی نظم و استمرار و حفظ انگیزه، مسیر یادگیری را برای خود لذت بخش نماییم.