به‌طور کلی، به روان‌شناس، روانپزشک، مشاور، مددکار، روانکاو، روان‌درمانگر و کوچ، «حرفه‌های یاری‌گر» گفته می‌شود. اما هر کدام ویژگی­ها و کاربردهای خاص خود را دارند. به نظر شما تفاوت این حرفه‌ها در چیست؟ اگر تفاوتشان را نمی‌دانید، تعجب نکنید. شناخت این تفاوت­ها نیازمند تامل و شناخت دقیق از ماهیت هر یک از آنها است که در ادامه شرح خواهیم داد.

حال سوال اینجاست که:

• چکیده مطالب

  حوزه فعالیت و مرز کوچینگ با روانشناسی کجا است؟

• کوچ ­ها چه کسانی هستند؟

• چند سال است مهارت کوچینگ در ایران رونق گرفته است؟

«استاد یاسر متحدین»، بنیان­گذار و مدیر عامل « آکادمی بین المللی فراکوچ »، در مصاحبه با روزنامه «هفت صبح» پاسخ می دهد:

من از سال ۹۴ به صورت حرفه ای وارد حوزه کوچینگ شدم و در سمینارها و کلاس­ های بین المللی، به صورت آنلاین شرکت کردم و از سال ۹۹ به بعد برای تدوین استاندارد این مهارت، در بومی سازی کوچینگ تلاش کردم.

کوچینگ و روانشناسی

بطور خلاصه، درمانگرها چه در قالب روانشناسان و چه در قالب مشاوران دارای درجه کارشناسی ارشد یا دکتری در رشته‌های خود هستند و برای کار در این زمینه، باید مجوز لازم را دریافت کنند. یک روان‌درمان­گر با گذشته شما سروکار دارد و در بلندمدت سعی می‌کند از روش‌های مخصوص خود برای درک احساسات، رفتارها و افکار شما، بهینه کردن آن‌ها و توانمندتر کردن شما استفاده کند.

در حالی که کوچ‌ها به شما در مسیر بهبود و پیشرفت در زندگی آینده کمک می­کنند. آن­ها تحت نظر فدراسیون‌های بین‌المللی همچون فدراسیون بین‌المللی کوچینگ (ICF) آموزش دیده و فعالیت می­کنند. یک استاد دانشگاه، مترجم یا هر فرد ِصرفا با دانش، نمی­تواند کوچ باشد. تحصیلات در این زمینه مهم نیست، بلکه نگرش اهمیت دارد. کوچ باید صلاحیت­ های مختلفی مانند مهارت ارتباط موثر، همدلی، گوش دادن فعالانه، پرسشگری، نداشت نگرش قضاوت­ گونه، هوش کلامی، اجتماعی و… داشته باشد؛ در غیر این­صورت نمی­تواند یک کوچ باشد.

هر فرد که در دوره ­های آموزش کوچینگ آموزش می بیند، حق ندارد وارد اصول روانشناسی و درمان شود. یک فرد در آنِ ­واحد نمی­تواند هم کوچ باشد و هم روانشناس! و در واقع کوچ ­ها در جلسه کوچینگ و گفتگوی عمیق با مراجع، اگر به این نتیجه برسند که فرد مبتلا به مشکلات بنیادی و اساسی است و نیاز به درمان دارد، ادامه روند جلسات را متوقف می کنند و مراجع را به متخصص مربوطه ارجاع می دهند. چرا که مخاطب کوچینگ با مخاطب روانشناسی متفاوت است. یک کوچ افراد دارای اختلال روانی و رفتاری را پذیرش نمی­کند. بلکه مبنای کار کوچینگ گفت­ و­گوی عمیق با یک فرد است تا نقاط قوت و ضعف خود را متوجه شود.

تفاوت اصلی کوچینگ، منتورینگ و مشاوره در چیست؟

ماهیت کوچینگ

همانطور که می دانید، کوچینگ یک مهارت بین رشته ­ای برگرفته از رشته های مدیریت، جامعه شناسی، فلسفه، روانشناسی و… است که ۴۰ سال از شکل گرفتن آن می گذرد و در یک دهه اخیر به طور جدی در ایران مطرح شده است.

انسان ها برای دستیابی به موفقیت و شکوفایی نیازمند کسب دانش هستند که در مرحله بعد بتوانند این دانش را به عمل تبدیل کنند. سایر رشته­ها مرحله دانش را طی می­کنند اما کوچینگ قرار نیست به دانش افراد اضافه کند، بلکه نگاه پدیدار شناسانه به افراد می­دهد و طرز فکر و نگرش آن­ها را تغییر می­دهد که شامل دعوت به ارتباط موثر، طرح پرسش و کاوشگری در طرز فکر و باورهای مراجعه­ کننده است. بدین صورت، فرد با این فضا می­تواند مسیر جدیدی را ببیند و طی کند. بنابراین، در کوچینگ می­گوییم که آدم­ ها نسخه جدیدی از خود را کشف می­کنند.

در زمینه کوچینگ، دو حوزه زندگی و کسب و کار وجود دارد که تقریبا هفتاد تا هشتاد درصد از افراد به دنبال آموزش در زمینه زندگی و تنها بیست تا سی درصد افراد به دنبال فراگیری کوچینگ در زمینه کسب و کار هستند.

کوچ ها در ایران و جهان

حدود ۶۰ هزار کوچ آموزش دیده در سراسر جهان عضو فدراسیون بین المللی کوچینگ یا ICF هستند. همچنین، این مهارت در چندین دانشگاه معتبر در برخی کشورهای جهان به صورت آکادمیک آموزش داده می­شود. اما آموزش آن بیشتر در مدارس مهارت­ محور وجود دارد.

متاسفانه آمار دقیقی از تعداد کوچ­ها در ایران نیست و افراد بسیاری هستند که خود را کوچ می­دانند. اما طبق دوره­ های مدارس معتبر، حدود سه هزار نفر از سال ۹۴ تاکنون آموزش دیده­اند که حدود ۱۰۰۰ نفر از آن­ها کوچینگ را صرفا برای افزایش مهارت­های خود می­خواستند، نه فعالیت به عنوان یک کوچ.

گواهینامه فنی­ وحرفه­ ای در این حوزه، در ۱۸۱ کشور دنیا قابل استفاده است.

کوچینگ مناسب چه افرادی نیست؟

کوچ ها، در حین ارتباط با مخاطب، از سرنخ ها و نشانه هایی که در کلام وی هست استفاده می کنند. (بطور مثال) اگر کوچ با عباراتی چون «نمی­خواهم­ ها، نمی­دانم­ ها و نمی­توانم ­ها» رو به رو باشد، یا فرد بگوید این موارد دست خودم نیست (فرد قائل به کنترل بیرونی باشد) و در نهایت از شرکت وی در جلسه کوچینگ نیز پیشرفتی به دست نیاید، این فرد در دسته کار کوچ­ ها قرار نمی­گیرد. افرادی که انگیزه و اراده ای قوی برای تغییر و بهبود وضعیت خود را داشته باشند، بیشترین بهره برداری را از کوچینگ خواهند داشت.

جمع­ بندی

کوچینگ بر خلاف روانشناسی بر روی گذشته، کاستی‌‌ ها و اختلالات روانی تمرکز نمی‌ کند بلکه کوچینگ را می­توان راهکاری مناسب برای افرادی دانست که به دنبال تغییرات مثبت و عمیق در زندگی حال و آینده‌ خود هستند.

معمولاً افرادی که به روانشناسان مراجعه می­کنند، از نوعی بیماری و اختلال رنج می­برند که آن­ها را از زندگی معمول و روزمره­ شان دور کرده است. در مقابل، در کوچینگ فرد مراجع دارای زندگی کاملاً عادی و معمولی است اما ممکن است در مرحله­ای از زندگی خود دچار گمراهی و سردرگمی شده باشد و نیاز به شخصی دارد که به گفت­ و­گو و حمایت و همدلی به حل این مشکلات بپردازند.