مهارت های کوچینگ
پرسشگری چیست؟
شهریور
طرح سؤال و پرسشگری از شگفت‌انگیزترین و مهم‌ترین قوت‌های انسان برای رسیدن به خواسته‌ها و آرزوهایش محسوب می‌شود. دنیای سؤال بسیار حیرت‌انگیز و توصیف‌ناپذیر است و دارای انرژی، نیروی تحول بخش و تأثیرپذیری است.
بدون پرسیدن سؤال، هیچ چیزی نه به دست می‌آید، نه کشف می‌شود و نه خلق می‌گردد. سؤال در واقع، به ایجاد وضعیتی کمک می‌کند که در آن ذهن انسان فعال می‌شود. وقتی ذهن انسان به حرکت در می‌آید، انسان توانایی دید گسترده‌تر در زندگی خود را دارد. سؤال به عنوان یک کاتالیزور برای ایجاد تغییر عمل می‌کند. به طور کلی، هر چه سؤال مؤثرتر پرسشگری پرسیده شود، نتایج و تغییرات آن در زندگی ملموس‌تر خواهد بود؛ اما اگر سؤال نپرسید و به عبارتی، به دانش کنونی خود تکیه کنید و یا در مورد مسائل زندگی خود سؤال‌های درست مطرح نکنید، اقدامی هم در جهت رفع آن نخواهید کرد؛ زیرا در این مواقع انسان فکر می‌کند که بالاخره فرد دیگری، باهوش‌تر و تواناتر از او، می‌آید و این مشکل را حل می‌کند؛ اما باید بدانیم شخص دیگری در کار نیست!
فهرست مطالب
پرسشگری چیست؟
پرسشگری به معنای استفاده از سوالات برای جمع آوری اطلاعات، درک بهتر موضوعات و حل مسائل است. اهمیت روش پرسشگری در علوم اجتماعی و روانشناسی به عنوان یک روش تحقیق شناخته شده است که برای پیاده سازی آن و جمع آوری اطلاعات و ارتباط بین پاسخ ها و دریافت نتایج مناسب و مورد انتظار، از افراد آموزش دیده استفاده می شود. در این روش فرد پژوهشگر یا محقق از طریق بیان سوالاتی از افراد مطلع سعی در کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با موضوع مورد نظر را دارد.
«با سؤال پرسیدن هرگز شکست نمی‌خورید.»
مایک پفیل
پرسشگری موثر چیست؟
همانطور که بالاتر در تعریف پرسشگری گفتیم، پرسشگری به معنای طرح سوال و جستجوی اطلاعات برای رسیدن به درک بهتر از یک موضوع یا حل یک مسئله است. این فرآیند شامل کنجکاوی و تحقیق فعال است تا از طریق پرسیدن سوالات مناسب، اطلاعات جدیدی کسب شود.
اما پرسشگری موثر به معنای پرسیدن سوالاتی است که به طور خاص به حل یک مسئله یا رسیدن به هدف خاصی کمک کنند. این نوع پرسشگری نیازمند دقت و تمرکز است و به گونه‌ای طراحی می‌شود که اطلاعات دقیق، مرتبط و کاربردی را به دست آورد. پرسشگری موثر نه تنها به ایجاد اطلاعات جدید کمک می‌کند، بلکه فرآیند پاسخ‌گویی را هم بهبود می‌بخشد.
پرسش‌های موثر چه پرسش‌هایی هستند؟
پرسش‌های موثر سه ویژگی بارز دارند:
- معنادار و قابل‌درک هستند.
- افراد را به چالش می‌کشند.
- پرسش‌های باز، تفکر و پردازش اطلاعاتِ گسترده‌ای را بررسی کرده و برمی‌انگیزند.
اهمیت پرسشگری چیست؟ تحولی در مسیر زندگی
“ورنا الن” می‌گوید: «یک سؤال مهم و حیاتی، یک سؤال خلاقانه، توجه ما را جلب می‌کند. قدرت خلاقانه ذهن ما روی سؤال متمرکز می‌شود. برای پاسخ به سؤال‌های خلاق، دانش امری ضروری است. این سؤال‌ها دید ما را به دنیای جدید باز می‌کنند.»
در واقع، زندگی یعنی تغییر مداوم که انسان در این تغییر حضور اصلی خواهد داشت. خاصیت سرعت بخشی سؤال به همین دلیل است که باعث اقدام به تغییر و حرکتی درست و پر انرژی در انسان می‌شود. نتیجه پرسیدن سؤال مناسب، تدبیر و ذکاوت است؛ اما اگر این تدبیر حاصل نشود، ما نمی‌توانیم تغییر کنیم و به عبارتی از تغییر جا می‌مانیم.
ذهن و اندیشه انسان هرچقدر برای پرسشگری آماده‌تر باشد، توانایی بیشتری در طرح سؤال متناسب با هدف خود را خواهد داشت. ما باید سؤال را بخشی از شیوه اندیشه و کنش خویش ببینیم و در واقع اگر می‌خواهیم تحول بزرگی در زندگی و کار خود ایجاد کنیم، لازم است تحولی در نحوه تفکر خود به وجود آوریم و بالطبع، اگر تصمیم بر تحولی بزرگ در نحوه تفکر خود داریم، باید چگونگی طرح سؤالات قدرتمند و جدید را بیاموزیم. سؤال قدرتمند سؤالی است که هدایت‌گر باشد؛ سؤالی است که بی‌وقفه و همواره خلاق باشد و باعث ایجاد تحول در انسان و زندگی‌اش شود. ما با طرح سؤال، خود را به دیگران نشان می‌دهیم و کسانی که هدف مشترکی با ما دارند به سوی ما جذب می‌شوند؛ بنابراین تا سؤال در ذهن شما شکل نگیرد، فکر کردن معنایی ندارد و لذا پاسخ به سؤال‌های ذهن شما است که فرآیند تفکر را شکل می‌دهد. پس می‌توان گفت جنس تفکر، طرح یک سؤال و جواب دادن به آن است و بدون تردید همانطور که گفته شد، کسانی که زندگی موفقی دارند، سؤال‌های شگفت‌انگیزی از خود و زندگی خود داشته‌اند.
شیوه های پرسشگری موثر چیست؟
شیوه های مختلفی برای پرسشگری وجود دارد که هرکدام به منظور دستیابی به اهداف خاصی طراحی شده‌اند. در ادامه به برخی از شیوه های معروف پرسشگری اشاره خواهیم کرد:
- پرسش‌های باز:
این نوع پرسش‌ها فرد را به تفکر عمیق و بازنگری در موضوع مورد نظر سوق می‌دهند. این پرسش ها معمولا با کلماتی مانند ” چرا ” و یا “چگونه” و ” چطور” شروع می‌شوند. و فرد را به توجه به جوانب مختلف مسئله و گسترش دیدگاه هایش تشویق می‌کنند.
مثال:
“چگونه تغییرات آب و هوایی می‌تواند بر الگوهای مهاجرت در سراسر جهان تأثیر بگذارد؟”
این سوال به بررسی عوامل مختلف محیطی و اجتماعی مرتبط با موضوع می‌پردازد. - پرسش‌های بسته:
پرسش‌های بسته به صورتی فرضی و منطقی مطرح می‌شوند و انتظار پاسخی خاص و دقیق مانند ” بله یا خیر ” را دارند. این پرسش‌ها معمولا با ” آیا ” مطرح می شوند و پاسخ آن قابل پیش بینی است. پاسخ به این سوالات می‌تواند از بین گزینه های خاص و محدودی نیز انتخاب شود.
مثال:
“آیا اینترنت سرعت ارتباطات را در دو دهه گذشته افزایش داده است؟”
این سوال نیاز به پاسخ ساده‌ای دارد که بدون توضیحات گسترده قابل جواب دادن است. - پرسش‌های تعمقی:
پرسش‌های تعمقی برای کمک به فرد در تحلیل عمیق‌تر مسائل و چالش ها طراحی شده اند. این پرسش‌ها معمولا با کلماتی مانند ” چه اثراتی خواهد داشت؟” ویا ” چه تغییراتی لازم است؟” شروع می شوند و فرد را به بررسی دقیق تر اثرات تصمیمات و رفتار و یا طرز فکر خود تشویق می‌کنند.
مثال:
“چه تأثیری می‌تواند هوش مصنوعی بر آینده اشتغال داشته باشد و این تغییرات چه چالش‌هایی را برای نیروی کار ایجاد خواهد کرد؟”
این پرسش فرد را به تحلیل تأثیرات بلندمدت و عمیق‌تر فناوری‌های جدید تشویق می‌کند. - پرسش‌های تغییر:
این نوع پرسش‌ها برای کمک به فرد در تغییر باورها، اعتقادات و رفتارهایش طراحی شده اند. پرسش‌های تغییر معمولا با کلماتی مانند ” آیا این باور یا عقیده، شما را در رسیدن به هدفتان کمک می‌کند؟” ” چه الگوهای جدیدی را می‌توانید برگزینید؟” ” و… این طرز فکر تا کنون چه کمکی به شما کرده است؟ “، ” چه طرز فکر دیگری را می‌توانید جایگزین آن کنید؟” شروع می شوند و فرد را به بازنگری در باورها و ارزش ها، عقاید و افکار و رفتارش سوق می‌دهد.
مثال:
“آیا رویکرد فعلی شما به مدیریت زمان به شما کمک می‌کند تا به اهداف شخصی‌تان برسید؟ اگر نه، چه روش‌های جدیدی می‌توانید امتحان کنید؟”
این سوال فرد را به بازنگری در عادات و روش‌های موجود سوق می‌دهد و به دنبال بهبود آن‌ها است.
نگرش قرآن و احادیث به پرسش و پرسشگری چیست؟
آیه ۱۹۰ سوره آل عمران:
خداوند در این آیه انسان‌ها را به تأمل و تفکر در آفرینش آسمان‌ها و زمین دعوت می‌کند:
*”إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ لَآیَاتٍ لِأُولِی الْأَلْبَابِ”*
(به راستی در آفرینش آسمان‌ها و زمین و در آمد و شد شب و روز، نشانه‌هایی است برای خردمندان.)
این آیه نشان می‌دهد که نگاه عمیق و پرسش‌گرانه به پدیده‌های طبیعی، انسان را به درک عظمت الهی و قوانین حکیمانه خداوند نزدیک‌تر می‌کند. خداوند از بندگانش می‌خواهد که با طرح سوال و بررسی دقیق، به حکمت پنهان در آفرینش پی ببرند.
آیه ۱۱ سوره مجادله:
“یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنكُمْ وَالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ…”
(خداوند کسانی را که ایمان آورده‌اند و کسانی را که علم داده شده‌اند، درجاتی بلند می‌کند.)
این آیه اهمیت علم و دانش را در ارتقای جایگاه انسان‌ها نشان می‌دهد و پرسشگری یکی از راه‌های اصلی کسب علم و دانش است.
حدیثی از امام علی (ع):
“أَحْسَنُ السُّؤَالِ مَافَتَحَ لَكَ عَنْ عِلْمٍ وَ أَغْلَقَ عَنْ جَهْلٍ.”
(بهترین سوال آن است که درهای علم را به روی تو باز کند و درهای جهل را ببندد.)
این حدیث نشان می‌دهد که پرسشگری صحیح باید به کسب دانش و رهایی از نادانی منجر شود.
حدیثی از پیامبر اکرم (ص):
“العلم خزائن، و مفتاحه السؤال؛ فاسألوا رحمکم الله، فإنه یؤجر فیه أربعة: السائل و المعلم و المستمع و المحب لهم.”
(دانش گنجینه‌هایی است و کلید آن سوال است؛ پس از خداوند بپرسید، چرا که چهار نفر در آن پاداش می‌گیرند: سوال‌کننده، معلم، شنونده و کسی که آن‌ها را دوست دارد.)
این حدیث به وضوح بر اهمیت پرسشگری به عنوان کلید دستیابی به علم تأکید دارد.
پرسشگری در قرآن و احادیث جایگاه والایی دارد و به عنوان یکی از ابزارهای اصلی دستیابی به معرفت و حقیقت معرفی شده است. خداوند در قرآن بارها انسان‌ها را به تدبر، تفکر و پرسش دعوت کرده است تا از این طریق به درک عمیق‌تری از خود، جهان و خالق هستی برسند. در حقیقت، نگاه پرسش‌گرانه به جهان و همه چیزهایی که در اطراف ما قرار دارد، مسیری برای پی بردن به بزرگی خداوند و شگفتی‌های آفرینش اوست.
قرآن و احادیث به ما یادآور می‌شوند که هرگاه با پدیده‌ای در جهان یا درون خود مواجه می‌شویم، باید با نگاه پرسش‌گرانه به آن بنگریم. این نگاه نه تنها به رشد فکری و معنوی ما کمک می‌کند، بلکه ما را به عظمت و قدرت بی‌نهایت خداوند رهنمون می‌سازد. پرسشگری از دیدگاه اسلامی، سفری است به سوی شناخت بهتر خود و جهان و در نهایت، به سوی درک بهتر خداوند متعال.
چگونه پرسشگری قدرتمند را در خود تقویت کنیم؟
برای اینکه پرسشگری به شیوه‌ای قدرتمند و اثربخش انجام شود، تنها استفاده از سوالات موثر کافی نیست؛ بلکه نحوه مطرح کردن سوالات، زمان‌بندی مناسب و انتخاب نوع پرسش نیز اهمیت فراوانی دارد. واضح است که تنها با داشتن مجموعه‌ای از سوالات نمی‌توان به نتیجه مطلوبی از گفتگو و هم‌فکری رسید؛ بلکه موفقیت در مهارت پرسشگری نیازمند تمرین و رعایت اصول خاصی است. در ادامه به برخی از این اصول اشاره می‌شود:
-
پرسیدن سوالات ابتدایی و اساسی:
استفاده از سوالات ساده و اساسی مانند “چیست؟” یا “چه چیزی است؟” می‌تواند به بازتعریف مفاهیم از دیدگاه فرد مقابل کمک کند. این کار به ما امکان می‌دهد تا شیوه‌ی فکری و رفتاری طرف مقابل را بهتر درک کنیم.
-
توجه به دیدگاه جامع و چند جانبه:
هنگام پرسش، باید جنبه‌های مختلف یک موضوع را مدنظر قرار داد. طرح سوالاتی از زوایای مختلف، مانند “چه اثرات مثبت یا منفی دارد؟” یا “آیا ممکن است بی‌تأثیر باشد؟”، به ما کمک می‌کند تا تصویر کامل‌تری از موضوع به دست آوریم.
-
استفاده از سوالات باز:
پرسش‌های باز به جای پرسش‌های بسته می‌توانند به برطرف شدن سوء‌برداشت‌ها و شفافیت بیشتر در گفتگو کمک کنند. این نوع سوالات به فرد مقابل این امکان را می‌دهد تا دیدگاه‌های خود را به‌طور کامل بیان کند.
-
پذیرش امکان تغییر و خطا:
هیچ دانشی را نباید به‌طور صد درصد درست و قطعی دانست. در نظر داشتن احتمال خطا و تغییر می‌تواند ما را به سمت پرسشگری بی‌طرفانه‌تر و منعطف‌تر هدایت کند.
-
تعامل فعال در پرسشگری:
در گفت‌وگوهای دوستانه یا غیررسمی، می‌توان به جای پاسخ دادن مستقیم به سوالات، از طریق پرسیدن سوالات جدید، مکالمه را به سطح عمیق‌تری برد. این روش به یافتن ریشه‌ای‌ترین مفاهیم و موضوعات کمک می‌کند.
فرم درخواست مشاوره دوره آموزشی
مشاوره آموزشی رایگان
شما این فرصت را دارید، با تکمیل فرم زیر، قبل از انتخاب دوره آموزشی مناسب خود، از مشاوره رایگان کارشناسان آموزشی مجموعه فراکوچ استفاده نمائید.
