تاب‌آوری چیست و چه مزایایی دارد؟

شاید شما هم در زندگی با افرادی مواجه شده باشید که علی رغم سختی های زیاد در زندگی که خیلی هم تحت کنترل شان نبوده، توانسته اند آن دوران را سپری کرده، از چالش های شان درس بگیرند، مشکلات را بپذیرند و برای حل مسائل‌شان با احساس مسئولیت پیش قدم شوند. در مقابل هم آدم هایی که یا در شرایط سخت بوده و یا برعکس در شرایط عالی بوده ولی نتوانسته‌اند آن طور که شایسته آنها بوده است رشد کنند و بهترین خود را به این دنیا عرضه کنند. بنظر شما چه چیزی باعث تفاوت و ایجاد تمایز در نتایج شان شده است؟

برای بررسی دقیق تر این دو شرایط می‌توان به یک عامل مهم روانی اشاره کرد و آن هم مفهومی به نام تاب‌آوری است که در ادامه بیشتر به آن می‌پردازیم.

تاب‌آوری یعنی چه؟

تاب‌آوری به معنای توانایی فرد یا سیستم در مقابله با مشکلات، فشارها، تغییرات و ناگواری‌هاست و به توانایی بازگشت به وضعیت عادی یا بهتر از آن پس از تجربه‌ی شرایط دشوار اشاره دارد. این مفهوم می‌تواند در زمینه‌های مختلفی از جمله روانشناسی، مهندسی، محیط زیست و اقتصاد مورد استفاده قرار گیرد.

در زمینه روانشناسی، تاب‌آوری به معنای توانایی افراد در مواجهه با فشارهای روانی و استرس‌ها، غلبه بر بحران‌ها و حفظ سلامت روانی و عاطفی است. افراد تاب‌آور می‌توانند به طور موثر با چالش‌ها و شکست‌ها روبرو شوند و از آن‌ها به عنوان فرصتی برای رشد و پیشرفت استفاده کنند.

 اهمیت تاب آوری چیست؟

تاب‌آوری به عنوان یک مهارت روانشناختی مهم به فرد کمک می‌کند تا با مواجهه با چالش ها و مشکلات زندگی، قدرتمند تر و اثربخش تر عمل نماید، چراکه پس از گذران شرایط سخت، او فردی است که تجربه ای جدید دارد و می‌تواند آن را برای بهبود تصمیمات و کاهش اشتباهات احتمالی بعدی بکار گیرد.

درواقع همین تجربیات سخت هستند که به فرد می‌گویند در تجربیات بعدی بهتر است چگونه عمل کند و چگونه می‌بایست با شکست ها و موقعیت های پرچالش روبه‌رو گردد.

تاب‌آوری می‌تواند از طریق توسعه‌ی مهارت های مختلف روان شناختی، اجتماعی و عاطفی به عنوان یک فرایند طولانی مدت تقویت شود. از جمله‌ی این مهارت ها عبارتند از:

• اعتماد به نفس؛
• توانایی حل مسئله و حل تعارض با دیگران؛
• توانایی برنامه ریزی؛
• هدف گذاری و مدیریت زمان؛
• توانایی ارتباط موثر؛
• همدلی و بازخورد؛
• توانایی تحمل استرس و فشار؛
• تقویت هوش هیجانی؛

درواقع فردی را می‌گوییم تاب‌آوری دارد که در مسیر رسیدن به خواسته هایش در زندگی، از تغییرات و چالش‌ها نمی هراسد و تغییر و چالش را لازمه‌ی رشد و شکوفایی خود می بیند. همچنین این افراد انعطاف لازم را نسبت به هر پیشامد غیر پیش بینی شده ای حفظ کرده و در نهایت به حالتی نسبتا پایدار پس از هر تجربه‌ی استرس زا می‌رسد و ممکن است حتی بازگشت او با بالندگی و توسعه یافتگی‌اش همراه باشد.

مزایای داشتن تاب‌آوری در زندگی چیست؟

تاب‌آوری مهارت مهم و مفیدی است که به فرد کمک می‌کند عملکردش را در زندگی فردی و حرفه ای بهبود بخشد. این را از این جهت می‌گوییم که ممکن است فردی در مسیر پیشرفت به هر دلیلی خسته، ناامید و یا منصرف از تلاش شود ولی تاب‌آوری می‌تواند او را در مسیر دست یابی به خواسته اش استوار نگه دارد.

برخی از مزایای داشتن تاب آوری عبارتند از:

• توانایی درک شرایط قابل کنترل و غیر قابل کنترل؛
• حفظ مسئولیت پذیری در اتفاقات؛
• توانایی شناخت و پذیرش موقعیت های سخت و چالش برانگیز؛
• توانایی تمرکز بر حل مسئله و ارائه‌ی راه حل؛
• اعتماد به خود و توانایی ها؛
• اثربخشی در تلاش ها و دنبال کردن اهداف و برنامه ها؛
• توانایی انعطاف پذیری و سازگاری با شرایط غیر قابل کنترل؛
• تمرکز بر خود و توانمندی ها به جای تمرکز بر دیگران و انتظار از آنها؛
• تقویت هوش هیجانی و توانایی برقراری ارتباط موثر با دیگران؛
• بهبود سلامت روانی از طریق کنترل هیجانات و احساساتی که مختل کننده رفتار درست هستند؛
• مثبت نگری و امید به آینده.

مقالات مشابه:

فقدان تاب‌آوری چه اثرات منفی دارد؟

همانطور که داشتن تاب‌آوری به افراد کمک می‌کند توانمندتر عمل کرده و موفق تر باشند.  فقدان آن نیز آسیب‌های جدی در پی خواهد داشت. برخی از مشکلات ناشی از عدم تاب‌آوری عبارتند از:

• عدم سازگاری با شرایط و بروز واکنش های هیجانی؛
• افزایش استرس و نگرانی؛
• امکان آسیب و اختلالات جسمی به علت تحمل فشار و استرس زیاد؛
• کاهش عملکرد و افت کارایی؛
• احساس ناتوانی درحل مسائل خود؛
• اختلال در روابط شخصی و حرفه ای؛
• کاهش رضایت از زندگی؛
• ناامیدی و افسردگی؛
• عدم تمرکز و پرش افکار؛
• منفی نگری؛
• عدم توانایی در درک دیگران و درنتیجه افزایش تعارضات.

تاب‌آوری را چطور می‌توانیم تقویت کنیم؟

تاب‌آوری یک ویژگی است که نیازمند تمرین و تلاش برای بکارگیری آن در شرایط سخت و دشوار می باشد. برخی روش ها و تکنیک ها می‌تواند به شما کمک کند تا تاب آوری خود را تقویت کنید:

• تقویت هوش هیجانی:
  

  هوش هیجانی کمک می‌کند به شناخت و درک درستی از خود و رفتارتان برسید و بتوانید خود مدیریتی داشته باشید. همچنین بتوانید به درک درستی از دیگران، احساسات و رفتارشان برسید و روابط موثری رابا آنها برقرار نمایید. تمامی این تلاش ها به شما کمک خواهد کرد تا شرایط سختی که با آن روبه رو می‌شوید را بپذیرید و مدیریت نمایید. بدیهی است این خود مدیریتی در ارتباط با تعارضات با دیگران هم موثر خواهد بود.

• آموزش و بکارگیری مهارت های مدیریت استرس:
  

  چنانچه به صورت خودآگاه بتوانید استرس و نگرانی‌های تان را به طرق مختلف کنترل نمایید. تاب‌آوری خود را تقویت خواهید کرد. بطور مثال توجه به نتایج مثبتی که بدست آورده اید و همچنین تمرکز بر تلاش به جای اهمیت دادن بیش از حد به نتیجه می‌تواند از استرس و نگرانی های تان بکاهد.

• یادگیری از تجربیات گذشته خود و دیگران:
  

  نشستن پای حرف های دیگران ویا مطالعه ی سرگذشت انسان های بزرگ و اثر گذار شما را به نتیجه خواهد رساند که در مسیر موفقیت همواره سختی هایی وجود خواهند داشت و اگر غیر از این بود رشد شخصیت و موفقیت فرد معنایی ارزشمند نداشت. از این‌رو می بایست از تجربیات خود و دیگران درس بگیریم و آگاهانه تر با چالش های پیش رو مواجه گردیم.

• انجام تمرینات آرامش بخش مثل مدیتیشن و یوگا و همچنین رویکرد معنوی نسبت به مسائل می‌تواند از شما انسانی تاب‌آور بسازد.
• تفکر مثبت و مثبت اندیشی نیز به شما کمک خواهد کرد تا علی رغم وقوع اتفاقات منفی، توجه تان بر نکات مثبت هر اتفاق باشد و یا بتوانید از زوایای مختلفی موضوعات را مورد تحلیل قرار دهید.
• پرهیز از قضاوت دیگران و یا اتفاقات، پیش از وقوع و یا اطمینان از نتیجه
• به اصل عدم قطعیت در پدیده ها باور داشته باشید و تلاش کنید تا نتایج را به نفع خود تغییر دهید و همواره احتمال عدم قطعیت در نتایج را در نظر داشته باشید.
• پذیرش واقعیت و احساس مسئولیت سبب خواهد شد تا سهم خود را از تلاش و نتیجه بردارید و به جای این که دنبال مقصر باشید که ممکن است راه به جایی نبرید به دنبال مسئول باشید و سهم خود رابرداشته و موثر تر به دنبال راهکار باشید.
• برقراری ارتباط موثر با دیگران به شما کمک خواهد کرد تا در شرایط سخت بتوانید از دیگران درخواست کمک یا همفکری یا همراهی داشته باشید. و لزوما به تنهایی با سختی ها روبه رو نشوید. انسان موجودی اجتماعی آفریده شده است پس می‌تواند دیگران را هم در خوشی و هم در ناخوشی‌هایش کنار خود داشته باشد.
• خود دوستی و خود مراقبتی به شما کمک خواهد کرد تا همواره حواس تان به خودتان بوده و پیش از هر اقدامی ریسک ها و خطرات احتمالی را بررسی نمایید و به احساس و رضایت خود بیشتر اهمیت دهید. از این رو می‌توانید برنامه هایی برای تقویت ابعاد زندگی تان و حفظ تعادل در هر زمینه ای ایجاد نمایید. این برنامه ها می‌توانند شامل برنامه هایی برای تقویت جسم ، روح و روان تان باشند.

ویژگی افراد تاب آور چیست؟

مطمئنا هر آدمی با ویژگی های رفتاری که از خود نشان می‌دهد می‌تواند به نوعی شخصیت خود را به نمایش بگذارد. رفتار نشان دهنده‌ی نوع نگرش و طرز فکر ماست. کسی که این ویژگی را درخود دارد به همان میزان رفتارش تحت کنترل بوده و عملکردش در شرایط خاص موثرتر خواهد بود. به طور مثال می‌توان به نشانه هایی از آدم هایی با ویژگی تاب‌آوری اشاره کرد:

• خوش بین هستند؛
• هدفمند و با انگیزه هستند؛
• تلاش را مقدم بر نتیجه می‌دانند؛
• به تمام ابعاد زندگی خود اهمیت داده و از جسم شان هم مانند روانشان مراقبت می‌کنند؛
• اعتماد به نفس دارند؛
• ارتباط موثر دارند؛
• امیدوار و مثبت نگر هستند؛
• در هر شرایطی به دنبال یادگیری و رشد هستند؛
• ویژگی های منفی و ضعف خود را حذف کرده ویا کاهش می‌دهند؛
• ویژگی های مثبت خود را تقویت می‌کنند؛
• نگرش بهبود مستمر دارند؛
• کمتر گله و شکایت می‌کنند و بیشتر مسئولیت می پذیرند؛
• انتظارشان از خود بیشتر از دیگران است؛
• به دنبال حل تعارض هستند به جای قهر یا دعوا؛
• به نظرات دیگران احترام گذاشته و نظرات خود را هم بیان می‌کنند؛
• به حقوق خود و دیگران احترام می‌گذارند؛
• خود دوستی و خود مراقبتی دارند؛
• ریسک پذیرند؛
• اصل عدم قطعیت را می پذیرند و خود را با تغییرات سازگار می کنند؛
• به دنبال راهکار حل مسئله هستند تا مقصر یا حذف مسئله؛
• می‌دانند که هیچ وقت برای یادگیری دیر نیست پس این فرصت را به خود می‌دهند تا از تجربیات خود و دیگران بیاموزند؛
• مفهومی به نام شکست را نمی پذیرند بلکه آن را تجربه ای برای نزدیک شدن به موفقیت می‌دانند؛
• در سختی ها به دنبال معنایی برای تلاش بیشتر و استقامت هستند؛
• چشم انداز دارند و همواره روبه سوی آینده دارند؛
• نگرش و باورهای مثبت خود را تقویت می‌کنند؛
• از ارتباطات خود با دیگران در مواقع نیاز استفاده می‌کنند؛
• در سختی ها به کمک دیگران می شتابند؛
• همراه و همدل هستند؛
• بی قضاوت و شنونده ی خوبی هستند و از واکنش های سریع و هیجانی اجتناب می‌کنند؛
• به بهتر شدن شرایط دیگران برای زندگی‌شان کمک می‌کنند؛
• از تغییرات استقبال می‌کنند و فرصت از نو زیستن را به خود می دهند؛
• اقدام گرا و کنجکاو هستند. به جای زیادی فکر کردن، اهل عمل و اقدام هستند.

از کجا بدانیم که آدم تاب‌آور هستم یا خیر؟

برای ارزیابی اینکه آیا تاب‌آور هستید یا خیر، می‌توانید از خودتان چند سوال مهم بپرسید.

• وقتی با مشکلات و چالش‌ها مواجه می‌شوید، آیا به جای تسلیم شدن، به دنبال راه‌حل می‌گردید و تلاش می‌کنید از آن‌ها درس بگیرید؟
  
• آیا در شرایط سخت می‌توانید آرامش خود را حفظ کنید و احساساتتان را به خوبی مدیریت کنید؟
• آیا در مواقع بحران به افراد مورد اعتماد خود مراجعه می‌کنید و از حمایت‌های اجتماعی بهره می‌برید؟
• وقتی با یک مشکل بزرگ مواجه می‌شوم، چقدر سریع می‌توانم آرامشم را بازیابم و به راه‌حل فکر کنم؟
• آیا می‌توانم در شرایط بحرانی به خوبی تصمیم‌گیری کنم و از اشتباهات گذشته درس بگیرم؟
• چقدر به حمایت‌های اجتماعی از سوی خانواده، دوستان و همکاران تکیه می‌کنم؟
• آیا نگرش مثبتی نسبت به زندگی دارم و می‌توانم در مشکلات فرصت‌هایی برای رشد و پیشرفت ببینم؟

پاسخ به این سوال‌ها می‌تواند نمایانگر میزان تاب‌آوری شما باشد و به شما کمک کند نقاط قوت و ضعف خود را در این زمینه بهتر بشناسید.

اهمیت تاب آوری در كودكان چيست؟

تاب آوری، از ضروریات زندگی در دنیای کنونی است. مشکلات و فشارهای مختلف ناشــی از محیط کار، زندگی شخصی و تغییرات سریع اجتماعی و بلایای طبیعی و … از جمله مســایلی هستند که فشارهای زیادی را بر افراد تحمیل می کنند.

تاب آوری؛ مهارت مناسبی است جهت گذراندن مشکلات زندگی، حتی زمانی که شرایط نامطلوب و سخت وجود دارد. رفتارهای تاب آورانه به کودکان و نوجوانان کمک می کند تا بر تجارب منفی چیره شده و آنها را به تجارب مثبت تبدیل کنند. در مفهوم تاب آوری دو وجه مهم دیده می شــود: اول این که؛ افراد، حادثه یا رویداد آسیب زا را تجربه می کنند و دوم آنکه؛ در برابر حوادث، انعطاف پذیر هستند و برای بازگشت به عملکرد معمولی خود، دست به جبران می زنند.

این افراد، توانایی ترمیم ضربه های روانی وارد شده به خود و فائق آمدن بر سختی را دارند. نتایج تحقیقات حاکی از آن اســت که آموزش تــاب آوری تأثیر معناداری بــر کاهش علائم اضطرابی در نوجوانان مبتلا به بیماری قلبی دارد.

ویژگی های کودکان تاب آور عبارت است از:

• شایســتگی اجتماعــی: کــودکان تاب آور بــه صورتی قابــل ملاحظه واکنش دهــی، فعالیت، انعطاف و تطابق بیشــتری را نشــان می دهند. این ویژگی معمولا شامل همدلی، مراقبت، مهارت های ارتباطی و شوخ طبعی نیز ویژگی معمولا می شود؛
• مهارت های مشــکل گشایی: این مهارت ها عبارتند از: توانایی فکر کردن به شیوه انتزاعی، تأملی و منعطف و توانایی ایجاد راه حل های معادل برای مشکلات شناختی و اجتماعی.
• استقلال: حس هویت خود است و توانایی برای عمل به صورت مستقل و اعمال کنترل بر محیط خود.
•  حــس هدفمندی: در بــاره حس هدفمندی، چندین ویژگی شناســایی شــده در ادبیات عوامل محافظتی مطرح است: انتظارات سالم، جهت گیری هدفمند، جهت گیری موفق، انگیزه پیشــرفت، میل به تحصیل، پشــتکار، امیدواری، سرســختی، باور به آینده روشن و حس پیش بینی از این دسته هستند.

راه های تقویت تاب آوری در کودکان چیست؟

• اجازه دهیم فرزندانمان تلاش و حد بهینه اســتقالل را حتی اگر  اندکی سخت به نظر می آید، تجربه کنند.
• شــوخی و خلاقیت را همراه همیشگی بدانید؛ این به خودی خود هیجان و نگرش مثبت را زنده نگه میدارد.
• خدمت و کمک به دیگران و استفاده مشترک از اسباب بازی ها و تقسیم خوراکی ها را بین کودکان تمرین دهیم.
• چه در صف اتوبوس و چه در صف مدرســه و رستوران، صبوری کردن را تمرین داده و بیاموزیم .
• هرازگاهی از ارایه و دادن چیزهای بســیار معمولی مثل لباس، غذا، آب و یا اســباب بازی و… خودداری کنید. بدین معنا که، همیشه همه چیز را در همه حال، برای بچه ها فراهم و ارایه نکنیم.
• بخشــیدن لوازم التحریر و لباس های نو یا مســتعمل را با بچه ها تمرین کنیم.
• هرازگاهــی از فرزندان، مددجویان، دانش آموزان و مراجعین خود در حد توانشــان کمک بخواهید، به طوری که آنها طعم شــیرین کمک به دیگران را بچشند.
• کودکان را با مفهوم ” گر صبر کنی ز غوره حلوا ســازی” یا “زهری که من را نکشــد، مرا قویتر میسازد”، آشنایی دهید. شرایطی فراهم کنیم تا بچه ها با مفهوم مبارزه با سختی ها و چالش های زندگی آشنا شوند.
• اگر بچه ها خواســته ای دارند، اجازه دهید برای به دست آوردن آن سعی کنند و تهور و تلاش کردن را بیاموزند.
• نظافت و مراقبت از لباس و وسایل شخصی را به خود ایشان واگذار نمایید.
• موفقیت هــای تحصیلی، ورزشــی و ســایر موفقیت های مدرســه ای.

آیا می‌توان ارتباطی بین تاب‌آوری و کوچینگ یافت؟

تاب‌آوری و کوچینگ دو مفهوم مرتبط به رشد و توسعه‌ی فردی هستند که به بهبود عملکرد فردی و حرفه ای کمک خواهند کرد. کوچینگ به عنوان یک رویکرد همکاری و همنوردی افراد را در شناخت بهتر خود، طرزفکر و عملکردشان همراهی می‌کند. یک کوچ به فرد کمک می‌کند تا بتواند نقاط قوت و ضعف خود را بشناسد، اهدافش را مشخص نماید و توانمندی ها و منابعش را برای رسیدن به اهداف به کار بگیرد.

تاب آوری نیز به عنوان یک مهارت روانشناختی به فرد کمک می‌کند تا در مواجه با چالش ها در مسیر رسیدن به اهدافش استوار باقی بماند و با حفظ آرامش و تعادل بتواند بهترین عملکرد خود را ارائه نماید. واضح است که هردوی این رویکرد و مهارت ها به فرد کمک می‌کند در مسیر رسیدن به خواسته و هدفش بهترین عملکرد خود را بروز دهد.

کوچینگ می‌تواند به فرد کمک کند تا تاب‌آور شود و یا تاب‌آوری را به عنوان هدفی برای دست یابی در جلسات کوچینگ انتخاب نماید. و یا تاب آوریش را بکارگیرد تا به هدفی که در جلسات کوچینگ انتخاب می شود دست یابد. یعنی کوچ می‌تواند فرد را برای شناخت و بکارگیری مهارت تاب‌آوریش همراهی نماید، تا با شناخت میزانی از آن و تقویتش بتواند الگوهای فکری و رفتاری نادرست را شناسایی و آنها را با الگوهای رفتاری بهتری در خود جایگزین نماید. درواقع تاب‌آوری می‌تواند یکی از مهارت هایی باشد که یک کوچ می بایست فرد را در راه رسیدن به خواسته اش از آن آگاه ساخته تا با بکارگیری آن عملکرد فرد بهبود یابد.

افراد تاب‌آور یک شعار دارند که:

خسته شدی استراحت کن ولی متوقف نشو ، ناامید نشو ، منصرف نشو و به راهت ادامه بده