مهارت خودآگاهی چیست و چرا اهمیت دارد؟

آیا می‌خواهید در زندگی خود تصمیم‌گیرنده‌ای بهتر و رهبر مؤثرتری باشید؟ پس مهارت خودآگاهی مهم‌ترین عضله‌ای است که باید آن را توسعه دهید. این مهارت به شما کمک می‌کند تا بهترین نسخه از خود و همچنین رهبر بهتری باشید. مزایای مختلف مهارت خودآگاهی (self awareness) بی شمار است و نمونه‌هایی از آن عبارت‌اند از افزایش نفوذ و تاثیر گذاری، داشتن دیدگاه وسیع تر و ایجاد روابط قوی تر.

پس اگر شما هم قصد دارید بیشتر با این مهارت آشنا شوید و به طور دقیق بدانید که خودآگاهی چیست و چگونه می‌توان باعث توسعه و بهبود آن شد، پیشنهاد می‌کنیم این مطلب را به هیچ عنوان از دست ندهید و تا انتها همراه فراکوچ باشید.

 

خودآگاهی چیست؟

روان‌شناسان شلی دووال و رابرت ویکلاند برای تعریف خودآگاهی می گوید:

“مهارت خودآگاهی، عبارت اند از توانایی تمرکز بر روی خود و دانستن اینکه چگونه اعمال، افکار یا احساسات شما با استانداردهای درونی شما همسو می‌شوند. شما باید رفتار خود را با ارزش‌های خود هماهنگ کنید و به‌درستی بفهمید که دیگران شما را چگونه درک می‌کنند.”

هر فرد به‌عنوان یک موجود متمایز و منحصربه‌فرد توانایی شناخت و آگاهی از خود را دارد که به آن خودآگاهی می‌گویند. درواقع ما با شناخت خصوصیات ظاهری، گرایش‌ها، ارزش‌ها، نقاط قوت و ضعف، علایق و احساسات خود، به خودشناسی می‌رسد. ازآنجایی‌که خودآگاهی از وجوه مختلفی تشکیل شده و جلوه‌های متفاوت از یک فرد را متجلی می‌کند؛ برای محقق ساختن خودآگاهی، باید همه جوانبِ پیدا و پنهان خود را شناخته و به تجزیه‌وتحلیل آن‌ها پرداخت.

 

 

چرا خودآگاهی اهمیت دارد؟

«من کیستم؟» این سؤال پیشینه‌ای طولانی به قدمت تاریخ بشری دارد. شاید شما هم در زندگی خود با افرادی مواجه شده‌اید که بدون هیچ هدف و برنامه‌ای سرگردان و نا آرامند و به‌واسطه این بی‌برنامگی و بی‌هدفی در زندگی خود دچار مشکلات متعددی می‌شوند. جالب است بدانید تنها راه پایان دادن به این وضعیت، خودشناسی و خودآگاهی است چنانکه عطار می‌گوید:

 

 

یک گروه علمی به نام “Eurich” ماهیت مهارت خودشناسی را مورد تحقیق قرار داده اند. تحقیقات آن‌ها نشان می‌دهد که وقتی به درون خود نگاه می‌کنیم، می‌توانیم ارزش‌ها، افکار، احساسات، رفتارها، نقاط قوت و ضعف خود را روشن کنیم و تأثیری را که روی دیگران می‌گذاریم تشخیص دهیم. تحقیقات “Eurich” نشان داد که افراد دارای خودشناسی شادتر هستند و روابط بهتری دارند. آنها همچنین حس کنترل فردی و اجتماعی و رضایت شغلی بالاتری را تجربه می‌کنند.

همچنین “مارک فیشر” دراین‌باره می‌گوید: «انسان بازتاب افکاری است که در ذهن ناخودآگاهش دارد.» بسیاری از ما شناخت کافی از ویژگی‌های رفتاری و شخصیت خود نداریم و اغلب خود را با سِمتی شغلی، تحصیلات و امثال آن می‌شناسیم. درحالی‌که دقیقاً نمی‌دانیم در چه زمینه‌هایی استعداد داریم؟ نقاط قوت و ضعف ما چیست؟ گرایش ما به چه چیزهایی است؟ ارزش‌هایمان در زندگی چیست و هزاران سؤال دیگر… . هرچه سطح خودآگاهی ما بیشتر باشد اصلاح و تغییر در مسیر اهداف برایمان راحت‌تر خواهد بود و درواقع به‌واسطه این خودآگاهی دلایل رنج و نارضایتی را از میان ‌برمی‌داریم.

با شناسایی نقاط قوت و ضعف برنامه استراتژیک برای رسیدن به اهداف تدوین می‌شود و فرد را به موفقیت می‌رساند. درواقع این مزیت خودآگاهی در حوزه مدیریت بسیار کاربرد دارد. بین این نوع از خودآگاهی و بازدهی مطلوب رابطه تنگاتنگی وجود دارد. همان‌طور که کیم وو چونگ اعتقاد دارد که «شما بدون تسلط بر خود نمی‌توانید فاتح دیگران شوید.» ما باید یاد بگیریم که برآورده کردن نیازها و همچنین به‌طور هم‌زمان، توجه به توانایی‌هاست که ما را موفق می‌کند. عدم توجه به هرکدام تضمین رسیدن به هدف را کاهش می‌دهند. خودآگاهی یکی از دستاوردهای جلسه کوچینگ به شمار رفته و محصول مهارت یک کوچ در پرسشگری و گوش‌دادن فعال او است.

 

💥 فرصت استثنائی 💥

 

برای یادگیری دوره رایگان آموزش کوچینگ

فراکوچ و دریافت مدرک CCE همین حالا اقدام نمایید.

دوره رایگان آموزش کوچینگ

 

انواع خودآگاهی چیست؟

به طور کلی دو نوع مهارت خودآگاهی (self awareness) وجود دارد که در ادامه هر دو نوع را برای شما شرح می‌دهیم.

1. خودآگاهی عمومی:
   

   خود آگاهی عمومی (خودآگاهی اجتمائی)، به معنای دانستن این است که چگونه می‌توانیم در ارتباطات با دیگران ظاهر شویم. به دلیل این آگاهی، ما بیشتر به هنجارهای اجتماعی پایبند هستیم و به‌گونه‌ای رفتار می‌کنیم که از نظر اجتماعی قابل‌قبول باشد. افراد دارای مهارت خود آگاهی عمومی ممکن است زمان زیادی را صرف نگرانی در مورد اینکه دیگران در مورد آنها چه فکر می‌کنند بگذرانند.

2. خودآگاهی خصوصی:

   خودآگاهی خصوصی (خودآگاهی فردی)، توانایی، توجه و تأمل در مورد وضعیت درونی شخص است. کسانی که خودآگاهی خصوصی دارند، درون‌نگر هستند و با کنجکاوی به احساسات و واکنش‌های خود می‌پردازند. به عنوان مثال، وقتی که در حال آماده شدن برای یک جلسه مهم هستید، توجه به احساسات فیزیکی و نسبت دادن صحیح آنها به اضطراب شما در مورد جلسه، نمونه‌ای از مهارت خودآگاهی خصوصی می باشد.

 

مؤلفه‌های خودآگاهی کدام‌اند؟

به‌طورکلی هر پدیده و مهارتی به یک سری اجزاء نیازمند است تا محقق گردد. افراد برای رسیدن به خودآگاهی باید موارد و مؤلفه‌های زیر را موردتوجه قرار دهند. مؤلفه‌های خودآگاهی عبارت‌اند از:

• خودآگاهی اجتماعی
• خودآگاهی فردی
• ژرف‌اندیشی
• شناخت نگرش‌ها و عقاید
• هوش هیجانی
• رشد شخصیتی
• بهبود تعاملات و ارتباطات
• تأثیرگذاری بر رفتار دیگران
• زندگی در زمان حال

خودآگاهی مهارتی است که از دو منظر فردی و اجتماعی مورد بررسی قرار می‌گیرد. این مهارت یکی از عناصر مهم هوش هیجانی محسوب می‌شود و به ما کمک می‌کند با دیگران بهتر ارتباط برقرار کنیم. درادامه ما به‌واسطه شناخت خود رشد خواهیم کرد و ارزش‌ها و استانداردهای اخلاقی خود را باهم در یک راستا قرار می‌دهیم. همچنین قادر خواهیم بود میزان رضایتمندی خود را از زندگی افزایش دهیم و آرامش بیشتری داشته باشیم. با ژرف‌اندیشی نسبت به نگرش‌ها و عقاید خود شناخت بیشتری پیداکرده و تأثیر آن در رفتار با دیگران، کنترل احساسات و کسب اعتمادبه‌نفس نمود پیدا خواهد کرد.

 

 

فواید مهارت خودآگاهی چیست؟

خودآگاهی یکی از مهارت‌های مهم در زندگی است که به فرد کمک می‌کند تا با شناخت بهتر از خود، احساسات، عملکرد و نیازهایش، بهبود و توسعه پیدا کند. مزایای مهارت خودآگاهی به شرح زیر است:

۱) بهبود روابط:

در جامعه‌ی امروز، برقراری و حفظ روابط سالم و موثر با دیگران امری بسیار حیاتی است. این نوع ارتباط در همه جوانب زندگی ما تأثیر می‌گذارند، از روابط خانوادگی و دوستی تا روابط کاری و اجتماعی. 

• ارتباط با خود:
  با داشتن شناخت بهتری از خود، فرد می‌تواند ارتباط بهتری با خود برقرار کند. این به فرد کمک می‌کند تا از نقاط قوت و ضعف خود آگاه شود و در زمینه‌هایی که نیاز به توسعه دارد، بهبود ببخشد.
• ارتباط با دیگران:
  خود شناسی به فرد کمک می‌کند تا در روابط با دیگران بهتر عمل کند. با داشتن شناخت بهتری از خود، فرد می‌تواند نیازها، ارزش‌ها و هدف‌های شخصی را به دیگران بیان کند و روابط عمیق‌تری را برقرار کند.

 

۲) افزایش تمرکز:

یکی از مهمترین فواید خودشناسی، آگاهی از نقاط قوت و ضعف خود است. با شناخت دقیق این نقاط، می‌توانیم بدانیم که در چه زمینه‌هایی تمایل به تمرکز بیشتری داریم و در کدام زمینه‌ها به مشکل برخواهیم خورد.

 

۳) رشد شخصی و حرفه‌ای

این آگاهی به ما کمک می‌کند تا مسیری مشخص برای رشد شخصی ترسیم کنیم و به سمت توانمندی‌های بیشتر حرکت کنیم.

همچنین، خودشناسی به ما کمک می‌کند تا بازتاب دهنده مناسبی از عملکرد و ارتباطاتمان با دیگران باشیم. با آگاهی از الگوهای رفتاری و تأثیرمان بر اطرافیان، می‌توانیم بهترین راهکارها را برای بهبود روابط شخصی و حرفه‌ایمان پیدا کنیم.

 

۴) مدیریت استرس:

با خودآگاهی، شما می‌توانید بهتر با استرس‌ها و فشارهای زندگی برخورد کنید. با شناخت عواطف خود و تأثیر آنها بر رفتارتان، می‌توانید راهکارهای مناسبی برای کنترل و مدیریت استرس‌های خود پیدا کنید.

 

 

شکاف خودآگاهی چیست؟

خودآگاهی یکی از عناصر اصلی در اصطلاحات رهبری و کوچینگ است. اگرچه بسیاری از رهبران درباره داشتن سطح بالایی از خودآگاهی به خود می‌بالند، اما تنها ۱۰ تا ۱۵ درصد از مردم معیارهای خودآگاهی را دارند.

بسیاری از ما با این پیام بزرگ شدیم که نباید احساسات خود را نشان دهیم؛ بنابراین سعی می‌کنیم آنها را نادیده یا سرکوب کنیم. در رابطه با احساسات منفی، انجام این کار برای ما خیلی خوب نیست. ما یا آنها را درونی می‌کنیم (که منجر به عصبانیت، رنجش، افسردگی و تسلیم شدن می‌شود) و یا آنها را بیرونی می‌کنیم و دیگران را سرزنش یا مورد آزار و اذیت قرار می‌دهیم.

فقدان مهارت خودآگاهی می‌تواند یک نقص قابل توجه در رهبری باشد. مطالعه‌ای که توسط “آدام دی. گالینسکی” و همکارانش در مدرسه مدیریت “کلوگ نورث وسترن” انجام شد، نشان داد که اغلب مدیران، با بالا رفتن از نردبان موفقیت های شرکت، اعتماد به نفس و عزت نفس بیشتری پیدا می‌کنند. از جنبه منفی، این شرایط باعث خواهد شد آنها بیشتر نظرات و ایده‌های خود را عملی کنند و کمتر دیدگاه‌های دیگران را در نظر بگیرند.

در یک مطالعه جداگانه، محققان کانادایی فعالیت مغز افرادی که در موقعیت‌های قدرتمند هستند، مورد بررسی قرار دادند. آنها شواهد فیزیولوژیکی پیدا کردند و به این نتیجه رسیدند که با افزایش قدرت، توانایی همدردی با دیگران کاهش می‌یابد و کمتر قادر به در نظر گرفتن نیازها و دیدگاه‌های دیگران می‌شوند. اساساً این رهبران معتقدند نیازی به تغییر ندارند و در عوض فکر می‌کنند که دیگران باید تغییر کنند.

 

 

چگونه مهارت خودآگاهی را توسعه و بهبود دهیم؟

چندین راه برای افزایش مهارت خودآگاهی وجود دارد. البته به خاطر داشته باشید که تقویت این مهارت، نیازمند زمان و زحمت بسیار زیادی است.

1. نقاط قوت و ضعف خود را بشناسید.

می‌توانید با شناسایی شرایطی که در آن، قوی‌ترین و ضعیف‌ترین ورژن از خودتان هستید، ایجاد مهارت خودآگاهی را آغاز کنید. یک تجزیه و تحلیل شخصی انجام دهید و در آزمون های شخصیتی مختلف شرکت کنید تا درک بهتری از نقاط قوت و ضعفتان داشته باشید.

وقتی درک کردید که شخصیت شما چگونه با شخصیت افراد دیگر مقایسه می‌شود، می‌توانید کشف کنید که چه چیزی به شما انگیزه می‌دهد و چگونه با دنیا ارتباط برقرار می‌کنید.

 

2. به تأثیری که دارید فکر کنید.

زمانی که دارای مهارت خودآگاهی باشید، درک خواهید کرد که چگونه به طور غریزی می اندیشید، با دیگران ارتباط برقرار می‌کنید و تصمیم می‌گیرید.

یک راه عالی برای درک این موارد، این است که یک دفتر خاطرات داشته باشید، جایی که در مورد روز خود، کارهایی که انجام داده‌اید، احساساتی که تجربه کرده‌اید و پیامدهای این موارد بنویسید. داشتن این ژورنال به شما کمک می‌کند در مورد اینکه چه چیزی برای شما مفید است و چه چیزی برای شما مناسب نیست، فکر کنید تا از تأثیر خود بر سایر افراد آگاه‌تر شوید.

یک پیشنهاد دیگر می‌تواند استفاده از مدیتیشن باشد. مدیتیشن به افزایش و تقویت خودآگاهی شما کمک می‌کند و همچنین می‌تواند استرس را کاهش دهد. در این حال بی سر و صدا در مورد روز خود بیندیشید و به این فکر کنید که چقدر و چگونه با مردم کار کرده‌اید. واقعاً چه کار مفیدی انجام داده‌اید و چه کاری را بهتر می‌توانستید انجام دهید؟

 

3. روی دیگران تمرکز کنید.

افرادی که دارای مهارت خودآگاهی اند، آگاه هستند که چگونه گفتار و اعمالشان بر دیگران تأثیر می‌گذارد. برای آگاهی بیشتر از اینکه چگونه روی دیگران تأثیر می‌گذارید، باید مدیریت احساسات و مدیریت رابطه را یاد بگیرید. وقت بگذارید و آنچه را که می‌گویید، بسنجید و به این فکر کنید که چگونه حرف‌های شما روی شخصی که با او صحبت می‌کنید تأثیر خواهد گذاشت و برعکس گوش دادن به دیگران چه تاثیری بر روی شما میگذارد.

اگر متوجه شدید که استرس، عصبانیت یا ناامیدی خود را به دیگران منتقل می‌کنید، فوراً دست از کار بکشید. در عوض، ببینید آیا می‌توانید نکته مثبتی در مورد وضعیت پیدا کنید یا خیر. چند نفس عمیق بکشید؛ اگر متوجه شدید که نمی‌توانید احساسات خود را کنترل کنید، محل را ترک کنید و از آن جا دور شوید.

مدیریت شما بر روی حرف‌ها و اعمالتان نشان می‌دهد که به اندازه کافی به دیگران اهمیت می‌دهید و مراقب هستید کاری را انجام ندهید که بر روی آنها تأثیر منفی بگذارد. نشان دادن تواضع در مهارت خودآگاهی، بخش مهمی از این امر است. وقتی متواضع هستید، توجه و انرژی خود را بر روی دیگران متمرکز می‌کنید و نه روی خود.

 

4. درخواست بازخورد کنید.

دریافت بازخورد برای توسعه مهارت خودآگاهی بسیار مهم است؛ می‌توانید از همکاران و اعضای تیم خود از طریق پرسش‌های مستقیم و غیرمستقیم بازخورد دریافت کنید. وقتی از اطرافیانتان بازخورد می‌خواهید، این کار فرصتی به شما می‌دهد تا رفتار خودتان را از دید آنها ببینید. علاوه بر این، می‌تواند به شما کمک کند نقاط ضعفی را که نمی‌بینید یا ترجیح می‌دهید نادیده بگیرید را شناسایی کنید.

 

سایر نکات طلایی:

• از شک و تردید بپرهیزید.
• خود را فردی نامحدود تلقی کنید.
• کانون اسرارآمیزی را که در درون شماست و کانون آگاهی است، کشف کنید.
• هرچیزی را با آگاهی و اطمینان یاد بگیرید، نه با شک و تردید.
• آگاهی سریع و تسلیم شدن را بیازمایید.

 

 

اهمیت مهارت خودآگاهی در کوچینگ و مشاوره

مهارت خودآگاهی ابزار قدرتمندی است که وقتی به طور منظم تمرین شود، بیش از هر چیز دیگری می‌تواند برای کوچ‌ها و مراجعان مفید باشد. برای ایجاد تغییر واقعی، تأثیرگذار و پایدار، افراد باید بتوانند به درون خود نگاه کنند و با آن محیط داخلی آشنا شوند.

در جلسات کوچینگ، ایجاد خودآگاهی تقریباً برای همه مراجعان باید اولویت اصلی باشد، پس از آن می‌توان کار کوچینگ و مشاوره سنتی‌تر را آغاز کرد. به عنوان مثال، شما می‌توانید به شخص در مورد عادت‌های بدش مشاوره دهید تا در ابتدا نسبت به خود، آگاه باشد.

 

چند نکته برای بهبود خودآگاهی در روابط

تمرکز

یکی از راه‌های بهبود مهارت خودآگاهی در روابط، تمرین تمرکز حواس است، مخصوصاً زمانی که با عزیزان خود در تعامل هستید به کلماتی که می‌گویند، لحن، زبان بدن و حالات صورتشان دقت کنید. اطلاعات دریافت شده از طریق تحلیل نشانه‌های غیرکلامی، بسیار بیشتر از اطلاعاتی است که ما از سخنان گوینده دریافت می‌کنیم.

صحبت

در مورد روابط به طور منظم بحث کنید. مهم این است که همه چیز را در چشم‌انداز خود نگه دارید و اطمینان حاصل کنید که چیزی بین شکاف‌ها قرار نمی‌گیرد. هنگامی که به طور منظم در مورد رابطه خود با عزیزانتان صحبت می‌کنید، اجتناب از مواردی که می‌تواند به مشکل تبدیل شود یا نادیده گرفته شود، بسیار سخت‌تر است. صحبت‌کردن همچنین به شما کمک می‌کند تا در مورد خود فکر کنید و آماده باشید تا افکار، احساسات و رفتارهایتان را با آنها در میان بگذارید.

نحوه بیان

برای داشتن خودآگاهی در روابط، باید بتوانید به خوبی نحوه بیان خود را در ارتباط با دیگران کنترل کنید. باید نحوه بیان خود را با توجه به شخصیت و نیازهای دیگران تغییر دهید و به دیگران احترام بگذارید.

 

 

معرفی کتاب های کمک کننده به مهارت خودآگاهی

مهارت خودشناسی یا self awareness، مهارتی مهم در زندگی است که می‌توان با خواندن کتاب‌های معرفی شده در ادامه به آن دست یافت. در زیر، چند کتاب کمک کننده به مهارت خودشناسی معرفی می‌شوند:

 

 

جمع‌بندی

مهارت خودآگاهی مهارت مهمی است که می‌توانیم آن را برای پیشرفت در مسیر شخصی خود پرورش دهیم و همه ما می‌توانیم از آن استفاده کنیم. در زندگی‌های پراسترس و مدرن ما، واکنش منفعلانه به محیط و مهارت‌های دست‌وپاشکسته برای برقراری ارتباط کافی نیست. داشتن هوش عاطفی و تنظیم احساسات باید از ارزشمندترین مهارت‌ها باشد؛ اما مهارت خودآگاهی پایه و اساس این نوع هوشمندی است.

با تشکر از شما که وقت خودتان را برای مطالعه این مقاله صرف نمودید. اگر نیاز به مشاوره و راهنمایی در خصوص دوره های آموزش کوچینگ فراکوچ را دارید، می‌توانید با مشاوران تیم فراکوچ در میان بگذارید.